توضیح المسائل مراجع مطابق با فتاوای سیزده نفر از مراجع معظم تقلید - جلد 2 صفحه 528

ص: 528

کاری کند که از آن بفهمند رجوع کرده است (3) (1) (مکارم ): بدون آن که صیغه عقد تازه ای بخواند .. (2) (زنجانی ): اوّل : حرفی بزند که از آن فهمیده شود که او را دوباره زن خود قرار داده است ، یا کاری کند که از آن این مطلب فهمیده شد مثلًا همسر خود را ببوسد .. (3) (اراکی ): مانند جماع و بوسیدن و لمس کردن و سایر کارهایی که بین زن و شوهر انجام می گیرد.

(فاضل ): بنا بر این با هر لفظ و عبارت یا عملی که بفهماند او را مجدّداً زن خود قرار داده است ، رجوع محقّق می شود و ظاهر این است که به نزدیکی کردن ، رجوع محقّق خواهد شد، اگر چه قصد رجوع نداشته باشد.

(خوئی )، (تبریزی )، (سیستانی ): دوم : کاری کند و به آن کار قصد رجوع کند و ( (خوئی )، (تبریزی ): ظاهر این است که ) به نزدیکی کردن ، رجوع محقق می شود اگر چه قصد رجوع نداشته باشد. ( (سیستانی ): و امّا بوسیدن و دست زدن با شهوت محل ّ اشکال است ، و بنا بر احتیاط واجب اگر نخواهد رجوع کند باید دوباره طلاق بدهد).

(بهجت ): دوم : کاری کند که زن از آن بفهمد رجوع کرده است .

(زنجانی ): دوم : با همسر خود نزدیکی کند، که اگر بدون قصد رجوع هم چنین کاری را انجام دهد، رجوع به حساب می آید.

[مسأله 2525]

مسأله 2525 برای رجوع کردن لازم نیست مرد (1) شاهد بگیرد، یا به زن خبر دهد، بلکه اگر بدون این که کسی بفهمد، بگوید (2) به زنم رجوع کردم صحیح است (3) (1) (بهجت ): دو مرد .. (2) (اراکی ): پیش خود بگوید .. (3) (گلپایگانی )، (صافی )، (فاضل )، (نوری ): ولی ( (فاضل ): مستحب ّ است برای رجوع کردن شاهد بگیرند امّا) اگر بعد از تمام شدن عدّه ، مرد بگوید که در عدّه رجوع نموده ام لازم است اثبات نماید.

(خوئی )، (تبریزی )، (سیستانی )، (زنجانی ): اگر بدون این که کسی بفهمد خودش رجوع کند، رجوعش صحیح است . ولی اگر بعد از تمامی عدّه ، مرد بگوید که در عدّه رجوع نموده ام ( (سیستانی )، (زنجانی ): و زن تصدیق نکند) لازم است ( (سیستانی )، (زنجانی ): مرد ادّعای خود را ) اثبات نماید.

[مسأله 2526]

مسأله 2526 مردی که زن خود را طلاق رجعی داده ، اگر مالی از او بگیرد و با او صلح کند که دیگر به او رجوع نکند (1)، حق ّ رجوع از بین نمی رود (2) (1) (اراکی ): مصالحه باطل است و .. این مسأله ، در رساله آیت اللّه (بهجت ) نیست (خوئی )، (تبریزی ): این مصالحه اگرچه صحیح است و لازم است که رجوع ننماید، ولی حق ّ رجوع او از بین نمی رود و در صورتی که رجوع کند، طلاقی که داده موجب جدایی نمی شود.

(سیستانی )، (زنجانی ): این مصالحه اگر چه صحیح است و واجب است که رجوع ننماید، ولی حق ّ رجوع او از بین نمی رود و در صورتی که رجوع کند، ازدواج دوباره برقرار خواهد شد.

(مکارم ): یا حق ّ رجوع نداشته باشد ..

(صافی ): اگر چه باید رجوع ننماید ولی حق ّ رجوع او از بین نمی رود و اگر رجوع کرد