دائره المعارف طهور: احکام فقهی صفحه 125

ص: 125

با توجه به خطوط کلی معارف اسلامی و خصوصیات سیستم کیفری اسلام، به نظر می رسد که دیدگاه اسلام در مورد توجیه عقلانی و اخلاقی مجازات، یک دیدگاه دوگانه و ترکیبی است و این دیدگاه بر کل نظام کیفری اسلام حاکم است و همه مجازات ها اعم از حدود، قصاص و تعزیرات بر اساس این تئوری قابل توجیه هستند. البته ممکن است شناخت و اثبات این تئوری در مورد همه مجازات ها به صورت یکسان امکان پذیر نباشد، ولی در مقام ثبوت، همه مجازات ها بر اساس این دیدگاه تشریع شده اند. این دیدگاه از تمامی تئوری های ترکیبی که تاکنون مورد مطالعه قرار گرفتند، متمایز است و ویژگی های آن را در هیچ تئوری دیگر نمی توان پیدا کرد. این تئوری توجه به عدالت و استحقاق را از یک طرف و رسیدن به آثار و نتایج مطلوب فردی و اجتماعی را از طرف دیگر، در سطح بسیار عمیق و گسترده مورد نظر قرار می دهد و این دو را به گونه ای اعجاز آمیز به هم پیوند می زند و شاهکاری از قانون گذاری کیفری را در مقابل انسان ترسیم می نماید. توجه به عدالت و استحقاق در این تئوری با تئوری های دیگر، بسیار متفاوت است. در تئوری اسلام، عدالت به معنای واقعی کلمه، یعنی تناسب بین جرم و مجازات، در آن حدی که در این عالم قابل تحقق است دقیقا رعایت شده است و هیچ گونه شائبه ظلم و بی عدالتی در وضع مقررات کیفری راه ندارد، زیرا واضع قوانین کیفری اسلام، خداوند است که به هیچ کس ظلم نمی کند و عادل، بلکه عدل محض است. برخلاف واضعان قوانین موضوعه که عدالت را از دیدگاه محدود و مادی خود ارزیابی می کنند و دارای هیچ معیار و ضابطه دقیقی برای ایجاد تناسب بین جرم و مجازات نیستند. برای اثبات عدالت گرایی سیستم کیفری اسلام، دلایل زیادی وجود دارداز جمله این که: