دائره المعارف طهور: احکام فقهی صفحه 1366

ص: 1366

خداوند در سوره نساء آیات 29 تا 30 در زمینه تجارت می فرماید: «یا أیها الذین آمنوا لا تأکلوا أموالکم بینکم بالباطل إلا أن تکون تجاره عن تراض منکم و لا تقتلوا أنفسکم إن الله کان بکم رحیما (نساء/ 29) و من یفعل ذلک عدوانا و ظلما فسوف نصلیه نارا و کان ذلک علی الله یسیرا» (نساء/ 30)؛ «هان! ای کسانی که ایمان آوردید، اموال خود را در بین خود به باطل مخورید، مگر آن که تجارتی باشد ناشی از رضایت دهنده و گیرنده و یکدیگر را به قتل نرسانید، که خدای شما مهربان است و هر کس از در تجاوز و ستم چنین کند به زودی او را در آتشی وصف ناپذیر خواهیم کرد، و این برای خدا آسان است». در مورد این آیه روایات متعددی بیان شده است. از جمله در مجمع البیان در ذیل کلمه "بالباطل" نقل شده که مفسرین درباره معنای آن دو قول دارند یکی از آن دو، نظریه بعضی است که گفته اند منظور از آن ربا و قمار و بخس و ظلم است، آن گاه خودش اضافه کرده که این قول از امام باقر (ع) روایت شده «مجمع البیان ج 2 ص 81 جزء 5 چاپ حیات طبع بیروت». و در کتاب نهج البیان از امام باقر (ع) و امام صادق (ع) روایت شده که فرمودند: منظور از باطل، قمار و سحت و ربا و سوگند است، «نهج البیان». و در تفسیر عیاشی از اسباط بن سالم روایت آورده که گفت: "نزد امام صادق (ع) بودم که مردی وارد شد، و عرضه داشت از معنای کلام خدای تعالی که می فرماید: «یا أیها الذین آمنوا لا تأکلوا أموالکم بینکم بالباطل» مرا خبر بده، حضرت فرمود: منظور خدای تعالی از این باطل قمار است، و اما اینکه فرمود: «و لا تقتلوا أنفسکم» منظورش این است که یک فرد مسلمان به تنهایی بر انبوه مشرکین حمله ببرد، و به سر زمین آنان در آید، و در نتیجه کشته شود". «تفسیر عیاشی ج 1 ص 235 حدیث 98».