دائره المعارف طهور: احکام فقهی صفحه 161

ص: 161

1- آیاتی که می گوید: هر انسانی آن گونه که نفس خود را ساخته است، روز قیامت آن را خواهد دید:

«و وفیت کل نفس ما کسبت و هم لا یظلمون؛ و هر نفسی آنچه را که اندوخته است به طور کامل در می یابد و آنان مظلوم واقع نخواهند گشت.» (آل عمران/ 25)

2- آیاتی که خسارت حقیقی را از آن کسانی معرفی می کنند که نفس خود را به خسارت انداخته اند:

«قل هل ننبئکم بالاخسرین اعمالا الذین ضل سعیهم فی الحیاه الدنیا و هم یحسبون انهم یحسنون صنعا؛ به آنان بگو: آیا به شما از کسانی خبر بدهم که بیشترین خسارت را درباره اعمال خود دیده اند. آنان کسانی هستند که کوشش شان در زندگی دنیوی تباه شده است، در حالی که گمان می کردند آنان عمل خوب انجام می دهند.» (کهف/ 104- 103)

«ان الخاسرین الذین خسروا انفسهم و اهلیهم یوم القیامه؛ قطعا زیانکاران در روز قیام کسانی هستند که خود را دودمانشان را به خسارت انداخته اند.» (شوری/ 45)

اسلام معتقد است که در این ارتباط (ارتباط انسان با خویشتن) در هر دو قلمرو شناخت خویشتن آن چنان که هست و اصلاح خویشتن آن چنان که باید از هر گونه علم و معرفت که به وسیله تجارت عینی، تعقل، منابع اصلی دین و اکتشافات در گذرگاه زمان به دست می آید، بهره برداری شود. و این باز بودن نظام معرفتی منافاتی با وجود اصول کلی حیات معقول بر مبنای اسلام ندارد. زیرا اسلام، بر نیازهای ثابت در پاسخگویی به هر دو قلمروی ثابت و متغیر استوار است.

احکام در قلمرو خودسازی آن چنان که باید و شاید!