دائره المعارف طهور: احکام فقهی صفحه 167

ص: 167

احکام مربوط به عرفات در ایام حج

حاجی، پس از احرام در مکه، باید برای وقوف در عرفات، روانه آنجا شود. وقوف در عرفات نه تنها یکی از ارکان اصلی مناسک حج است و حج بدون عرفه، حج نیست، بلکه این وقوف دارای فضائل بسیار ارزشمندی است. تمام زائران خانه خدا در روز نهم ذی الحجه به این سرزمین مقدس می آیند و در آن وقوف می کنند. وقوف در عرفات از روز نهم واجب است تا غروب و برای اینکه کار آسان بشود، روز هشتم حرکت می کنند. مراد از وقوف، بودن در آن مکان است چه سواره یا پیاده، نشسته یا خوابیده؛ یعنی حاجی باید آن روز را در صحرای عرفات بماند و از آنجا خارج نشود. زمان وقوف، لازم است از ظهر روز نهم ذیحجه تا مغرب همان روز در عرفات بماند، لکن تأخیر وقوف از اول وقت به اندازه خواندن نماز ظهر و عصر و مقدمات آن اشکال ندارد. وقوف به عرفات و سایر اعمال حج به جز طواف و نماز نیاز به طهارت وضو یا غسل ندارد ولی مستحب است. در عرفات، کار دیگری به جز بودن در آنجا واجب نیست، ولی مستحبات بسیاری دارد، و از بهترین مکانها برای استجابت دعاست و بهترین دعاها در آن مکان دعای معروف ابا عبدالله الحسین (ع) و امام زین العابدین (ع) در آن روز است. به هر حال با احتیاط واجب لازم است از بعد از زوال روز نهم تا مغرب در سرزمین عرفات باشد و مراد از وقوف، همین بودن در آنجا است حالا چه بنشیند چه راه برود یا بخوابد فرقی ندارد. البته اگر در تمام این مدت خواب یا بی هوش باشد وقوف او باطل است پس باید تأخیر انداختن از اول ظهر اگر کم باشد مثلا به مقدار نماز ظهر و عصر که پشت سر هم بخواند معلوم نیست حرام باشد. بودن در مجموع بعدازظهر تا مغرب گر چه واجب است لکن تمام آن رکن نیست که حج به ترک آن باطل شود. پس اگر مقدار کمی توقف کند و برود یا طرف عصر بیاید و توقف کند حج او صحیح است اگر چه توقف نکردن او در تمام وقت دانسته و عمدی باشد. آنچه در وقوف، رکن است مقداری است که گفته شود در عرفات بوده، هر چند مثل یک دقیقه یا دو دقیقه باشد، پس اگر هیچ به عرفات نرود رکن را ترک کرده، اگر دانسته و عمدی آن مقدار از وقوف را که رکن است ترک کند حج اش باطل است و کفایت نمی کند برای چنین شخصی وقوف در شب عید که وقوف اضطراری است. ولی اگر به واسطه عذری مثل فراموشی نتوانست حتی مقدار رکن در عرفات باشد، برای چنین شخصی که عذر داشته کفایت می کند از شب عید هر چند به مقدار کمی وقوف کند و این را وقوف اضطراری می گویند و اولی را وقوف اختیاری، و اگر این مقدار از وقوف در شب را عمدا ترک کند حج او باطل است ولی اگر این را هم روی عذر و فراموشی و غفلت ترک کند و به وقوف اختیاری مشعر برسد حجش صحیح است. اگر کسی عمدا و دانسته پیش از مغرب از عرفات حج خارج شود و تا مغرب برنگردد باید یک شتر در راه خدا قربانی کند در هر جائی که بخواهد و اگر قدرت بر قربانی نداشت باید هیجده روز روزه بگیرد و حجش صحیح است و اگر از روی ندانستن مسئله یا سهوا این کار را کرد کفاره ندارد و به هر حال ضرری به اصل حج نمی زند. آنچه در احرام، طواف، نماز طواف و سعی عمره مستحب بود در عرفات نیز مستحب است.