دائره المعارف طهور: احکام فقهی صفحه 1763

ص: 1763

من_اب_ع

شیخ حر عاملی- وسائل الشیعه

مروزی- کتاب الجهاد- باب 11- حدیث 11

مرتضی مطهری- آشنایی با قرآن 3- ص 172و 173

کلی__د واژه ه__ا

اسلام جهاد احکام فقهی قرآن حدیث مسلمانان

مواضع ائمه اطهار (ع) نسبت به مسأله جنگ و صلح

موضوع مواضع مختلف ائمه نسبت به جنگ و صلح همیشه مورد بحث و سوال بوده است و به خصوص مسئله صلح امام حسن (ع)، هم در قدیم مورد سؤال و پرسش بوده و هم در زمانهای بعد، و بالخصوص در زمان ما بیشتر این مسئله مورد سؤال و پرسش است که چگونه شد امام حسن (ع) با معاویه صلح کرد؟ مخصوصا که مقایسه ای به عمل می آید میان صلح امام حسن (ع) با معاویه و جنگیدن امام حسین (ع) با یزید و تسلیم نشدن او به یزید و ابن زیاد. به نظر می رسد برای کسانی که زیاد در عمق مطلب دقت نمی کنند این دو روش متناقض است، و به همین جهت برخی گفته اند اساسا امام حسن (ع) و امام حسین (ع) دو روحیه مختلف داشته اند و امام حسن طبعا و جنسا صلح طلب بود بر خلاف امام حسین (ع) که مردی شورشی و جنگی بود. بحث بر سر این است که آیا این که امام حسن (ع)، و همین طور اگر در کربلا به جای امام حسین (ع)، امام حسن (ع) می بود جنگی واقع نمی شد و مطلب به شکلی خاتمه می یافت؟ یا این مربوط به شرایط مختلف است، شرایط در زمان امام حسن (ع) یک جور ایجاب می کرد، و در زمان امام حسین (ع) جور دیگری. برای اینکه راجع به شرایط مختلف بحث بکنیم باید مبحثی را مطرح نماییم، و معمولا کسانی که بحث کرده اند وارد همین مبحث شده اند که شرایط زمان امام حسن (ع) با شرایط زمان امام حسین (ع) اختلاف داشت و واقعا مصلحت اندیشی در زمان امام حسن (ع) آنچنان ایجاب می کرد و مصلحت اندیشی در زمان امام حسین (ع) این چنین. هم چنین یک بحث اساسی راجع به دستور اسلام در موضوع جهاد لازم است چون هر دو بر می گردد به مسئله جهاد: امام حسن (ع) متارکه کرد و صلح نمود و امام حسین (ع) متارکه نکرد و صلح ننمود و جنگید. و این که اساسا آیا اسلام دین جنگ است یا دین صلح؟ اگر دین صلح است، تا آخر باید آن روش را ادامه می دادند و می گفتند اساسا جنگ کار دین نیست، کار دین فقط دعوت است، تا هر جا که پیش رفت، هر جا هم نرفت، نرفت و اگر اسلام دین جنگ است پس چرا در سیزده سال مکه به هیچ وجه اجازه ندادند که مسلمین حتی از خودشان دفاع کنند، دفاع خونین، یا اینکه نه، اسلام، هم دین صلح است و هم دین جنگ، در یک شرایطی نباید جنگید و در یک شرایطی باید جنگید.