دائره المعارف طهور: احکام فقهی صفحه 189

ص: 189

*مقام ابراهیم (ع)

خداوند متعال می فرماید: «و اتخذوا من مقام ابراهیم مصلی» (بقره/آیه 125)؛ «نمازگاه خود را از مقام ابراهیم برگیرید.» در صحیح بخاری روایتی است که فشرده آن چنین است: ابراهیم (ع) و اسماعیل (ع) هنگامی که خانه کعبه را بنا می کردند، اسماعیل سنگ می آورد و ابراهیم بنا می کرد تا آنکه دیوار بلندی یافت و اسماعیل این سنگ را برای (زیر پای پدر)، آورد. ابراهیم (ع) بر روی آن ایستاد و به ادامه بنا پرداخت و اسماعیل نیز سنگها را به دست او می داد. در روایت بعد از آن آمده است: دیوار بلندی یافت و ابراهیم از جابجایی سنگها ناتوان گردید، بدین خاطر، بر روی سنگ مقام ایستاد و اسماعیل سنگها را به دست او می داد. خداوند سبحان چنانکه روشن است مردمان را فرمان داده تا از قدمگاه ابراهیم در بیت الله الحرام تبرک جویند و از آن نمازگاه برگیرند تا یاد ابراهیم (ع) زنده و جاوید گردد، و هیچ اثری از شک به خدا هم در آن نیست.

* صفا و مروه

خداوند سبحان می فرماید: «ان الصفا و المروه من شعائر الله فمن حج البیت او اعتمر فلا جناح علیه ان یطوف بهما» (بقره/آیه 158)؛ «براستی که صفا و مروه از شعائر الهی است. پس کسی که حج بگذارد یا عمره، هیچ باکی بر او نیست که آنها را طواف نماید».

بخاری در اینباره روایتی دارد که فشرده آن چنین است:

هنگامی که ابراهیم (ع) هاجر (ع) را با پسرش اسماعیل در مکه رها کرد و آب آشامیدنی آنها تمام شد و فرزندش دچار تشنگی شدند و اسماعیل از شدت تشنگی به خود می پیچید، هاجر (از شدت اندوه)، به سوی «صفا» رفت تا شاهد آن حالت نباشد. سپس بر بلندای آن شد و به اطراف نگریست تا شاید کسی را ببیند، و چون کسی را نیافت، از «صفا»، فرود آمد و به زمین هموار که رسید، همانند انسانی تلاشگر، به سعی و کوشش پرداخت تا همواری را پیمود و به «مروه» رسید. سپس بر بلندای آن شد و به اطراف نگریست تا شاید کسی را ببیند و چون در آنجا نیز کسی را نیافت، این رفت و آمد را هفت بار ادامه داد. ابن عباس گوید: رسول اکرم (ص) فرمود: این سعی مردمان در میان صفا و مروه (یادآور) همان سعی هاجر است. خداوند «سعی» میان «صفا و مروه» را نیز، بخشی از مناسک حج قرار داد تا یادآور «سعی» هاجر و بزرگداشتی برای کار بزرگ او باشد. استحباب هروله و تند رفتن حاجیان در فاصله همواره میان «صفا و مروه» نیز، زنده کردن یاد هروله و تند رفتن های تلاشگرانه او در آنجاست.