دائره المعارف طهور: احکام فقهی صفحه 311

ص: 311

اعوذبالله من الشیطان الرجیم

واعلموا انما غنمتم من شیء فأن لله خمسه و للرسول و لذی القربی و الیتمی والمسکین و ابن السبیل إن کنتم ء امنتم بالله و ما انزلنا علی عبد نا یوم الفرقان یوم التقی الجمعان والله علی کل شیء قدیر(انفال/41)

و بدانید که هرگونه غنیمتی به شما برسد خمس آن برای خدا و رسول و ذی القربی و یتیمان و مسکینان و واماندگان در راه است، اگر شما به خدا و آنچه بر بنده ی خود در روز جدایی حق از باطل ]روز درگیری دو گروه با ایمان و بی ایمان در جنگ بدر[ نازل کردیم، ایمان آورده اید. و خداوند بر هر چیزی قادر است.

آیه ی شریفه، شش مصرف تعیین کرده است. یعنی خمس اضافه ی مال است باید شش قسمت شود: یک سهم مال خدا. یک سهم مال رسول صلی الله علیه وآله وسلم. یک سهم مال ذی القربی. یک سهم مال یتیمان. یک سهم مال مساکین. یک سهم هم برای ابن السبیل. اینکه لله خمسه گفته و نفرموده خمسه لله ، نشان می دهد که این مسأله اهمیت دارد. می فرماید: مال الله است، حق خدا است. نکند به حق خدا خیانت کنید، از جمله مواردی که در قرآن کلمه ی «لله» مقدم شده است، یکی در حج است که فرمود لله علی الناس حج البیت حج حق من است. آمدن مردم به خانه ی من با آن شرایط، حق من است بر گردن مردم؛ و دیگر در مسأله ی خمس است. خمس هم حق خداست. وقتی می گوییم حق خداست، یعنی برای امتثال امر خدا، فس سبیل الله است. وقتی شما مثلا موسسه ای خیریه مثل مدرسه یا درمانگاه می سازید، می گویید برای خدا ساخته ام. برای خدا یعنی چه؟ یعنی می خواهم جلب رضای او کنم، امتثال امر او کنم؛ تقربا الی الله . خمس هم یک سهمش مال «الله» است. باید برای خدا انفاق کنید. هیچ انگیزه ی دیگری نباید در کار باشد. مصرف سهم الله معلوم است؛ یعنی به مصارف عامه ی بندگان خدا برسد و در راه تحکیم اساس اسلام و تأمین مصالح مسلمین مصرف شود. دوم سهم رسول صلی الله علیه وآله وسلم است. آن نیز همین طور است. او هم برای خود نمی خواهد. او کسی است که هرگز سه روز متوالی نان گندم نخورد. همیشه نان جو می خورد و گاهی که خوراکش خیلی اعیانی بود، خرما هم می خورد. یکی از همسرانش پرده ای را که عکس گلی یا درختی روی آن بود جلو در آویخته بود. فرمود: غیبیه عنی یعنی این را کنار بزن تا مقابل چشم من نباشد.