دائره المعارف طهور: احکام فقهی صفحه 313

ص: 313

إنما ولیکم الله و رسوله و الذین آمنوا الذین یقیمون الصلاه و یوتون الزکاه و هم راکعون ( مائده/55)

بعد از خدا و رسول خدا، ولایت از آن کسی است که در حال رکوع نماز، ایتای زکات کرده است.

به هر حال، در روایت فرموده اند مراد در ذی القربی در این آیه امام معصوم است. یعنی سهم سوم را به او بدهید. او هم به همان مصرف سهم خدا و رسول صلی الله علیه وآله وسلم می رساند. علی علیه السلام که ذی القربی است، چگونه صرف می کند؟ یعنی خودش خیلی خوب زندگی می کند و خوب می پوشد و خوب می خورد؟ او که حتی نان جو خشکیده را در انبانی که سرش را مهر کرده بود قرار داده بود. راوی سئوال کرد که آقا، چرا این کار را می کنید؟ فرمود: چون حسن و حسینم ممکن است اندکی به آن روغن برسانند و نرمش کنند. می فرمود: من می تونم بهترین غذا را بخورم و بهترین لباس را بپوشم ولی: هیهات أن یغلبنی هوای لقد رقعت مدرعتی هذه حتی استحییت من راقعها ولقد قال لی قائل ألا تنبذها عنک فقلت اغرب عنی فعند الصباح یحمد القوم السری ، هرگز ممکن نیست که هوای نفس من بر من غالب شود. به خدا سوگند این جبه ام را این قدر وصله زده ام که از دوزنده ی آن شرمنده شدم. کسی به من گفت: آخر این جبه را دور نمی افکنی؟ گفتم از من دور شو؛ قاقله ی شب رو، صبح تحسین می شود.

یعنی علی علیه السلام این دنیا را شبی می داند که به دنبال آن صبحی در کار است. این شب دنیا را با سختی تحمل می کند، تا صبیح قیامت طالع شود. یعنی من کجا و غذای خوب خوردن کجا و لباس خوب پوشیدن کجا؟ پس ذی القربی هم برای خود بهره ای نمی برد. معلوم می شود که سهم او هم برای تحکیم اساس اسلام است. سهم خدا و رسول ذی القربی همه در این راه مصرف می شود. سهم دیگر، برای نیازمندان مرکب از یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان است. گرچه در اصل شش سهم است، ولی در نهایت، به دو سهم تقسیم می شود. چون سهم خدا و رسول صلی الله علیه وآله وسلم و ذی القربی به امام می رسد، تا پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم بود خودش می گرفت. بعد از پیغمبر صلی الله علیه وآله وسلم امام بود که سهم خدا و رسول صلی الله علیه وآله وسلم و ذی القربی را، یک جا برای تحکیم اساس اسلام می گرفت که حالا ما می گوییم سهم امام است. یعنی آن شش قسمت تبدیل به دو قسمت می شود: یک قسمت سهم سادات که همان سهم یتامی و مساکین و ابن السبیل است. قسمت دیگر سهم امام است. سهم خدا و رسول و ذی القربی به امام می رسد و در زمان غیبت امام علیه السلام به دست فقهایی که جامع الشرایطند و از طرف خود امام علیه السلام به نیابت عامه منصوبند می رسد.