دائره المعارف طهور: احکام فقهی صفحه 393

ص: 393

در روایتی که از پیامبر (ص) نقل شده می خوانیم «ان الصدقه تقع فی ید الله قبل ان تصل الی ید السائل»؛ «صدقه پیش از آنکه در دست نیازمند قرار بگیرد به دست خدا می رسد». در حدیث دیگری از امام سجاد (ع) نقل شده که «ان الصدقه لا تقع فی ید العبد حتی تقع فی ید الرب صدقه»؛ «صدقه در دست بنده نمی افتد مگر اینکه قبلا در دست خدا قرار بگیرد». (نخست به دست خدا و بعد به دست بنده می رسد). حتی در روایتی تصریح شده که همه اعمال این آدمی را فرشتگان تحویل می گیرند جز صدقه که مستقیما به دست خدا می رسد! این مضمون که با عبارات گوناگون در روایات اهلبیت (ع) خواندیم از طرق اهل تسنن نیز از پیامبر (ص) با تعبیر دیگری نقل شده است در صحیح مسلم و بخاری چنین آمده است «ما تصدق احدکم بصدقه من کسب حلال طیب و لا یقبل الله الا الطیب الا اخذها الرحمن بیمینه و ان کانت تمره فتربوا فی کف الرحمن حتی تکون اعظم من الجبل»؛ «هیچ کس از شما صدقه ای از در آمد حلالی نمی پردازد و البته خداوند جز حلال قبول نمی کند مگر اینکه خداوند با دست راست خود آن را می گیرد حتی اگر یک دانه خرما باشد، سپس در دست خدا نمو می کند تا بزرگتر از کوه شود».

این حدیث که پر از تشبیه و کنایه های پر معنی است روشنگر اهمیت فوق العاده خدمات انسانی و کمک به نیازمندان در تعلیمات اسلام است. تعبیرات مختلف دیگری که در احادیث در این زمینه وارد شده به قدری جالب و پر اهمیت است که پرورش یافتگان این مکتب را چنان در برابر نیازمندانی که کمکهای مالی را می گیرند خاضع می کند که گوئی شخص نیازمند بر آنها منت گذارده و افتخار داده که آن کمک را از آنان پذیرفته است، مثلا از بعضی از احادیث استفاده می شود که پیشوایان معصوم گاهی پیش از آنکه صدقه ای را به شخص نیازمند بدهند نخست دست خود را بعلامت احترام و تعظیم می بوسیدند سپس آن را به نیازمند می دادند، و یا اینکه نخست آن را به نیازمند می دادند بعد از او می گرفتند و آن را می بوسیدند و می بوئیدند و به او باز می گردانیدند، چرا؟ که با دست خدا روبرو بودند اما چقدر دورند مردمی که به هنگام یک کمک جزئی به برادران و خواهران نیازمند خود آنها را تحقیر می کنند و یا با خشونت و بی اعتنائی با آنها رفتار می کنند و یا حتی گاهی بسوی آنها با بی ادبی پرتاب می کنند. اسلام نهایت کوشش خود را به خرج می دهد که در تمام جامعه اسلامی حتی یک فقیر و نیازمند پیدا نشود، ولی بدون شک در هر جامعه ای افراد از کار افتاده آبرومند، کودکان یتیم، بیماران و مانند آنها که توانائی بر تولید ندارند وجود دارد، که باید به وسیله بیت المال و افراد متمکن با نهایت ادب و احترام به شخصیت آنان بی نیاز شوند.