دائره المعارف طهور: احکام فقهی صفحه 543

ص: 543

نودی از ماده نداء به معنی بانگ برآوردن است، و در اینجا به معنی اذان است، زیرا در اسلام ندائی برای نماز جز اذان نداریم، چنان که در آیه 58 سوره مائده نیز می خوانیم: «و اذا نادیتم الی الصلوه اتخذوها هزوا و لعبا ذلک بانهم قوم لا یعقلون» (مائده/آیه 58)؛ «هنگامی که مردم را به سوی نماز می خوانید (و اذان می گوئید)، آن را به مسخره و بازی می گیرند، این بخاطر آن است که آنها قومی هستند بی عقل». به این ترتیب هنگامی که صدای اذان نماز جمعه بلند می شود مردم موظفند کسب و کار را رها کرده به سوی نماز که مهمترین یاد خدا است بشتابند .جمله «ذلکم خیر لکم ...»، اشاره به این است که اقامه نماز جمعه و ترک کسب و کار در این موقع منافع مهمی برای مسلمانان در بردارد اگر درست پیرامون آن بیندیشند، و گرنه خداوند از همگان بی نیاز و بر همه مشفق است.

بهترین دلیل بر اهمیت این فریضه بزرگ اسلامی قبل از هر چیز آیات همین سوره است، که به همه مسلمانان و اهل ایمان دستور می دهد به محض شنیدن اذان جمعه به سوی آن بشتابند، و هرگونه کسب و کار برنامه مزاحم را ترک گویند، تا آنجا که اگر در سالی که مردم گرفتار کمبود مواد غذائی هستند کاروانی بیاید و نیازهای آنها را با خود داشته باشد به سراغ آن نروند، و برنامه نماز جمعه را ادامه دهند. در احادیث اسلامی نیز تاکیدهای فراوانی در این زمینه وارد شده است از جمله: در خطبه ای که موافق و مخالف آن را از پیامبر گرامی اسلام (ص) نقل کرده اند آمده: «ان الله تعالی فرض علیکم الجمعه فمن ترکها فی حیاتی او بعد موتی استخفافا بها او جحودا لها فلا جمع الله شمله، و لا بارک له فی امره، الا و لا صلوه له، الا و لا زکوه له، الا و لا حج له، الا و لا صوم له، الا و لا بر له حتی یتوب»: «خداوند نماز جمعه را بر شما واجب کرده هر کس آن را در حیات من یا بعد از وفات من از روی استخفاف یا انکار ترک کند خداوند او را پریشان می کند، و به کار او برکت نمی دهد، بدانید نماز او قبول نمی شود، بدانید زکات او قبول نمی شود، بدانید حج او قبول نمی شود، بدانید اعمال نیک او قبول نخواهد شد تا از این کار توبه کند». در حدیث دیگری از امام باقر (ع) می خوانیم: «صلوه الجمعه فریضه، و الاجتماع الیها فریضه مع الامام، فان ترک رجل من غیر عله ثلاث جمع فقد ترک ثلاث فرائض، و لا یدع ثلاث فرائض من غیر عله الا منافق»؛ «نماز جمعه فریضه است و اجتماع برای آن با امام معصوم فریضه است، هر گاه مردی بدون عذر سه جمعه را ترک گوید فریضه را ترک گفته و کسی سه فریضه را بدون علت ترک نمی گوید مگر منافق». و در حدیث دیگری از رسول خدا (ص) می خوانیم: «من اتی الجمعه ایمانا و احتسابا استانف العمل»؛ «کسی که از روی ایمان و برای خدا در نماز جمعه شرکت کند گناهان او بخشوده خواهد شد و برنامه عملش را از نو آغاز می کند».