دائره المعارف طهور: احکام فقهی صفحه 71

ص: 71

پیغمبر فرمود: «رب صائم لا حظ له الا الجوع والعطش»؛ «ای بسا روزه دارانی که حظ و بهره ای ندارند جز گرسنگی و تشنگی». زبان ما بیهوده و لغو نگوید، جز حرفی که مورد نیاز زندگی دنیای ما یا آخرت ماست حرف دیگری نزند. گوش ما غیبت نشنود، لهو و لعب نشنود، فحش نشنود، چشم ما به ناموس مردم خیره نشود، دست ما به طرف خیانت دراز نشود، قدم ما به سمت خیانت و ظلم نرود. در مقابل، این ماه رمضان را ماه اطعام و دلجویی و محبت و احسان و خدمت قرار بدهیم. امتحان کنیم، یک ماه رمضان کوشش کنیم انسان باشیم، آن وقتی شما ببینید بعد از یک ماه، عبادت و عبودیت اثر خودش را می بخشد یا نمی بخشد؛ ببینید بعد از یک ماه همین روزه شما را عوض می کند یا نمی کند؛ ببینید بعد از یک ماه همین روزه به شما ربوبیت یعنی خداوندگاری و تسلط و قدرت می دهد یا نمی دهد. اگر دیدید نداد، آن مراحل بعد را انکار کنید. اما اگر دیدید نه، در این یک ماه این مقدار ربوبیت و خداوندگاری و تصاحب یعنی تسلط بر نفس خودتان، بر غرائز و شهوات خودتان، بر اعضا و جوارح خودتان پیدا می کنید پس باور کنید که آن مراحل دیگر هم عملی است.

من_اب_ع

مرتضی مطهری- آزادی معنوی- صفحه 115-113

کلی__د واژه ه__ا

ایمان نفس روح انسان فلسفه احکام موجودات خدا عبادت عرفان

فلسفه احکام در قرآن

یکی از دلایل حجیت عقل از نظر قرآن این است که برای احکام و دستورها، فلسفه ذکر می کند. معنای این امر این است که دستور داده شده معلول این مصلحت می باشد. علمای اصول می گویند مصالح و مفاسد در سلسله علل احکام قرار می گیرند. مثلا قرآن در یک جا می گوید نماز بپای دارید و در جای دیگر فلسفه اش را هم یادآوری می کند: «ان الصلوه تنهی عن الفحشا والمنکر» (عنکبوت/آیه 45) «نماز می تواند زمینه دوری از گناه و فحشا را فراهم کند»، اثر روحی نماز را متذکر می گردد که چگونه به انسان تعالی می دهد و به سبب این تعالی انسان از فحشا و بدیها انزجار و انصراف پیدا می کند و یا از روزه یاد می کند و به دنبال دستور به اجرای آن می گوید: «کتب علیکم الصیام کما کتب علی الذین من قبلکم لعلکم تتقون» (بقره/آیه 183)، روزه بر شما مقرر شده است، همان گونه که بر کسانی که پیش از شما مقرر شده بود، باشد که پرهیزگاری کنید. و چنین است در مورد سایر احکام نظیر زکات و جهاد و .... که درباره همه آنها از لحاظ فردی و اجتماعی توضیح می دهد. به ایت ترتیب قرآن به احکام آسمانی در عین ماورائی بودن جنبه این دنیایی و زمینی می دهد و از انسان می خواهد درباره آنها اندیشه کند تا عمق و کنه مطلب برای او روشن گردد و تصور نکند که اینها صرفا یک سلسله رمزهای مافوق فکر بشر است.