مقدمه
مسلمان پس از رسول خدا (صلی الله علیه وآله) به دو گروه تقسیم شدند و هر کدام روش و مبنای ویژه خود را در پیش گرفتند .
بعضی از صحابه به لزوم دریافتِ احکام از قرآن و سنّت فرا می خواندند و در برابر آن ، رأی و اجتهاد را برنمی تافتند ، و بعضی دیگر به مشروع بودن سخن بزرگان صحابه و صحّتِ اجتهاد آنها در برابر نص روی آوردند ; به این دلیل که آنان ملاکاتِ احکام و روح تشریع را می شناسند !
دسته اول ، شیوه طاعت و امتثالِ احکامِ خدا و رسول را _ به طور مطلق _ پیمودند و به خود و دیگران اجازه نمی دادند که در احکام شرعی به آرای شخصی و اجتهاداتِ به دست نیامده از نصّ عمل کنند .
امّا دسته دوم _ بعضی مجتهدان(1) _ در محضر پیامبر (صلی الله علیه وآله) به رأی خویش فتوا می دادند و با وجود نص ، در پی مصلحت برمی آمدند . اینان گرچه رسالتِ پیامبر را پذیرفتند ، لیکن قداست و مکانتی را که خدا به پیامبر ارزانی داشت ، قائل نبودند و در بسیاری اوقات برخوردشان با پیامبر به گونه ای