احکام مهریه درفقه شیعه صفحه 14

ص: 19

1- «تفویض المهر و هو أن یذکر المهر علی الجمله مبهماً و یفوض تقدیره إلی أحد الزوجین أو أجنبی علی إشکال». ر.ک: فخر المحققین، ایضاح الفوائد فی شرح القواعد، ج3، ص219.

2- در رساله ی «آیات الزواج فی سوره البقره» ذکر کرده ام که: «و هو لیس بمهرٍ حقیقهً بل متاعٌ بالمعروف شرعاً و عرفاً بحسب المروءه و ان عبر عنه فی القانون المدنی بمهر المتعه».

3- فاطمه فهیمی، حقوق مالی زن، ص146.

4- ناصر کاتوزیان، دوره ی حقوق مدنی خانواده، ج1، ص141و 142.

البته شرط سوم محل تأمّل است. (1)

الف: وجوب متعه

سید مرتضی علم الهدی در «المسائل الناصریات» می فرمایند:

«فقها اختلاف دارند در وجوب متعه در زنی که طلاق داده شده و مهری برای او نام برده نشده. ابوحنیفه و اصحاب او گفته اند: متعه واجب است برای زنی که مرد قبل از دخول او را طلاق دهد و مهری برای او نام نبرد، پس اگر مرد دخول کرد، متعه را همو می پردازد ولی اجباری نیست. و قول ثوری و حسن بن حیّ نیز همین گونه می باشد. و اوزاعی گمان برده که اگر یکی از زوجین برده باشد متعه واجب نیست، اگرچه مرد، زن را طلاق دهد قبل از دخول و مهر برای زن نام نبرد.

ابن ابی لیلی و ابو زنّاد گفته اند: متعه واجب نیست، اگر مرد خواست می پردازد و اگر نخواست مجبور نمی شود، و فرقی بین زوجه ی مدخولٌ بها و غیر مدخولٌ بها نگذاشته اند و همچنین بین کسی که مهر برای او نام برده شده باشد و یا مهری نام برده نشده باشد.

و مالک و لیث گفته اند: هیچ کس مجبور بر متعه نمی شود مهریه خواه برای زن مهریه نام برده شده باشد و خواه نام برده نشده باشد و خواه مرد دخول کرده باشد و خواه دخول نکرده باشد. و متعه مطلبی است که سزاوار است مرد بپردازد و مجبور به پرداخت آن نمی شود.

و شافعی گفته است: متعه واجب است برای هر زن مطلقه ای و برای هر زوجه ای در صورتی که جدایی از جانب مرد باشد، مگر زنی که مهریه برای او نام برده اند و او را قبل از دخول طلاق داده اند»(2)