احکام مهریه درفقه شیعه صفحه 57

ص: 62

1- سوره ی قصص، آیه ی 27.

2- «عن علی بن رئاب، عن أبی الحسن موسی (علیه السلام) قال: سئل و أنا حاضر عن رجلٍ تزوّج امرأهً علی مائه دینار علی أن تخرج معه إلی بلاده فإن لم تخرج معه فَإنَّ مهرها خمسون دیناراً إن أبَت أنْ تخرج معه إلی بلاده قال: فقال: إنْ أراد أنْ یخرج بها إلی بلاد الشرک فلاشرط علیها فی ذلک، و لها مائه دینار التی أصدقها إیّاها، و إنْ أراد أنْ یخرج بها إلی بلاد المسلمین و دارالإسلام فله ما اشترط علیها، و المسلمون عند شروطهم، و لیس له أن یخرج بها إلی بلاده حتی یؤدّی إلیها صداقها أو ترضی منه من ذلک بما رضیت و هو جائزٌ له» . حر عاملی، وسایل الشیعه، ج 21، ص 299.

3- ر.ک: سید حسن امامی، حقوق مدنی، ج 4، ص 382و383؛ محمد رضا زمانی درمزاری، مهریه، ص 47.

بنا بر فرض صحت چنین مطلبی، این سؤال مطرح می شود که این مهریه چگونه بین آن دو تقسیم و توزیع شود. باید گفت که روشهایی در توزیع قابل تصور است، یک روش تنصیف است، و روش دیگر اینکه هر یک از آنها به نسبتِ مهرالمثلِ خودش، از کل مهریه سهم ببرد. و روش سوّم این که مصالحه کنند. و بهترین روش مصالحه ی بر روش دوم است.

شیخ طوسی در مبسوط ظاهراً قائل به تقسیم مساوی بین زوجین یا ازدواج شده اند و فرمود ه اند:«اگر در عقد واحد و با هزار درهم مهریه، با چهار زن ازدواج کند عقد و مهر، صحیح است... برای هر کدام از آنها یک چهارم هزار درهم [250 درهم] می باشد»(1)

وآیه الله حائری قول شیخ را اقوی می داند و بیان می دارد: «این مطلب بخاطر این است که مهر عوض حقیقی نیست تا اینکه به ازاء معاوضی تقسیط شود مانند تقسیط ثمن در دو مبیع که هر کدام مالک جدایی دارند بلکه مهر «نحله» و «عطیه» است که زوج در عقد به آن ملتزم شده است. پس اگر شیء واحد را مهر برای دو زن قرار داد مانند این است که یک شیء را به دو شخص هدیه کرده، در این جهت که باید در هر دو مورد بین آندو بالسویه تقسیم گردد، بدون در نظر گرفتن تساوی شأن آن دو یا اختلاف شأن آن دو»(2)

ولی به نظر می رسد چشم پوشی از نقش معاوضی مهریه صحیح نیست و قیاس مهر دو زن ، به هبه ی به دو نفر، قیاس مع الفارق است.

مبحث بیست و چهارم: مهریه در نکاح فضولی

علامه سید محمد کاظم یزدی فرموده اند: «اگر فضولی عقد را بر مهر معینی واقع سازد، آیا اجازه ی عقد بدون آن مهر و یا با تعیین مهر به صورت دیگری از حیث جنس و