حیله های شرعی: ناسازگار با فلسفه فقه صفحه 440

ص:442

دهد؛ «وَ عَسی اَنْ تَکْرَهُوا شَیْئاً وَ هُوَ خَیْرٌ لَکُمْ».(1)

بدین سان روشن می شود این حیله هم از نظر وسیله و هم از نظر هدف حیله ای پسندیده است و نه گریز از حقوق خداوند را در بردارد، نه گریز از حقوق مردمان و نه به بازی گرفتن

احکام الهی را. این خود دلیلی است بر جواز هر حیله ای که چنین وضعیتی داشته باشد؛ چه،

خداوند در قرآن کریم از این حیله سخن به میان آورده و آن را مورد نکوهش و مخالفت قرار

نداده، و از دیگر سوی در شریعت ما نیز چیزی که این گونه حیله ها را باطل بداند نیامده است.

7 : حیله یعقوب برای شناخت یوسف علیهماالسلام

خداوند در قرآن کریم، از زبان یعقوب آن هنگام که برای دومین بار فرزندان خود را به مصر فرستاد چنین آورده است:

« وَقَاَلَ یَا بنِیَّ لاَ تَدْخُلُوا مِنْ بَابٍ وَاحِدٍ وَادْخُلُوا مِنْ أَبْوَابٍ مُتَفَرِّقَهٍ، وَ مَا أُغْنِی عَنْکُم مِّنَ اللّهِ مِنْ شَیْ ءٍ إنِ الْحُکْمُ إلاَّلِلّهِ، عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ عَلَیْهِ فَلْیتَوَکَّلِ المُتَوَکّلُونَ* وَ لَمَّا دَخَلُوا مِنْ حَیْثُ أَمَرَهُمْ أَبُوهُمْ مَا کَانَ یُغْنِی عَنْهُم مِنَ اللّهِ مِنْ شَیْ ءٍ إلاَّ حَاجَهً فیِ نَفْس یَعْقُوبَ قَضَاهَا، وَ إنَّهُ لَذُو عِلْمٍ لِمَا عَلَّمْنَاهُ، وَ لکِنَّ أَکْثَرَ النَّاسِ لاَ یَعْلَمُون».(2)

شرح آیه ها

پس از آن که برادران یوسف بر آن شدند تا همراه برادر دیگر خود بنیامین برای دومین بار راهی مصر شوند پدرشان از این که چشم بخورند بر آنان بیمناک شد؛ زیرا آنان یازده مرد از صلب یک پدر بودند و بهره فراوانی از کمال و جمال نیز داشتند. او از همین روی می ترسید

فرزندانش مورد حسادت دیگران قرار گیرند و به هلاکت رسند و هیچ یک از آنان نزد پدر باز

نگردند. به همین دلیل، به آنان سفارشی کرد تا به وسیله آن از آزاری که نسبت بدان نگرانی داشت در امان باشند. او به فرزندان گفت: «یَا بَنِیَّ لاَ تَدْخُلُوا مِنْ بَابٍ وَاحِدٍ»؛ به سرزمین مصر