آشنایی با فقه شافعی صفحه 19

ص:33

3.فطانت«تیزهوشی»:فطانت به معنای ادراکِ ظرایف و نکاتِ دقیقِ سخن و فهم مقاصد متکلّم است و بار سنگین مجتهد در رابطه با استنباط احکام مربوط به همین شرط است.

4.ایمان:مجتهد باید به ضروریات دین علم و آگاهی داشته باشد،هرچند علم و آگاهی به دقایق علم کلام شرط اجتهاد نیست. (1)

شرائط اساسی

معرفت و آگاهی به زبان و ادبیات عرب:از آنجا که نصوص شریعت به زبان عربی وارد شده است،مجتهد را لازم است که بتواند کلام عرب و اسلوب های بیان و دلالت های لغوی آن را بفهمد.بنابر این،باید به زبان و ادبیات عرب-از قبیل صرف،نحو،بلاغت،معانی مفردات و جملات و...-آشنایی داشته باشد.البته،لازم نیست که مجتهد تمام آن مطالب را در حفظ داشته باشد،بلکه کافی است که توان استخراج آنها را از تألیفات متخصصین-چون کتاب«مفردات القرآن»راغب اصفهانی و«النهایه فی غریب الحدیث و الأثر»ابن اثیر و امثال آنها-داشته باشد. (2)

1.معرفت و آگاهی به قرآن کریم:آگاهی به معنی قرآن از دو طریق حاصل می شود:یکی این که شخص در محیط عرب نشین پرورش یافته باشد؛دوم اینکه با فراگیری صرف و نحو،معانی و بیان و سایر علوم بلاغت،معانی قرآن را دریابد. (3)همچنین لازم است که مجتهد نسبت به علومی که با قرآن کریم ارتباط دارند-از قبیل علوم ناسخ و منسوخ،مکی و مدنی،عام خاص،مطلق و مقید،محکم و متشابه و...-دارای اطلاع کافی باشد.

2.معرفت و آگاهی به سنت نبوی:بر مجتهد لازم است که راجع به سنت نبوی