آشنایی با فقه شافعی صفحه 219

ص:233

ارکان امر به معروف و نهی از منکر

در کتب فقهی اصطلاح کلی ای که تمام مسائل امر به معروف و نهی از منکر را شامل می شود،«حِسبه»نام دارد.حسبه دارای چهار رکن است:

1.المحتسِب:کسی که قیام به امر به معروف و نهی از منکر می کند؛

2.المحتسب علیه:کسی که مورد امر به معروف و نهی از منکر قرار می گیرد؛

3.المحتسب فیه:کار و فعلی که باعث امر به معروف و نهی از منکر می گردد؛

4.الاحتساب:امر به معروف و نهی از منکر و نحوه انجام دادن آن.

شرایط امر به معروف و نهی از منکر

برای هر کدام از ارکان های چهارگانه امر به معروف و نهی از منکر شرایط خاصی وجود دارد که به برخی از آنها اشاره خواهد شد:

شرایط محتسب

1.بالغ و رشید و از اهل تکلیف باشد؛

2.ایمان داشته باشد؛چرا که امر به معروف و نهی از منکر برای یاری دین و تقویت احکام شریعت قرار داده شده است و چگونه کسی که خود به دین و احکام آن ایمان ندارد،دیگری را به آن فرا می خواند؟!

3.عادل باشد؛یعنی کسی که علناً گناه نکند،چرا که خداوند فرموده: یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ (1)ای کسانی که ایمان آورده اید!چرا سخنی می گویید که عمل نمی کنید؟ ! نزد خدا بسیار موجب خشم است که سخنی بگویید که عمل نمی کنید !

البته برخی ها این شرط را لازم ندانسته اند.

4.معروف و منکر را بشناسد و به آن علم داشته باشد.