آشنایی با فقه شافعی صفحه 220

ص:234

شرایط محتسب علیه

برای کسی که مورد امر به معروف و نهی از منکر قرار می گیردف تنها یک شرط را لازم دانسته اند و آن عبارت است از این که او انسانی باشد که در حق او آن کار ممنوعه،منکر محسوب شود.بنابر این،سن بلوغ و شرایط تکلیف را برای او شرط نکرده اند،چرا که اگر کودک و یا مجنون مرتکب منکر شوند،مورد منع و نهی قرار می گیرند.

شرایط محتسب فیه

کار و فعلی که مورد نهی و منع قرار می گیرد و باعث امر به معروف و نهی از منکر می شود،دارای چهار شرط است:

1.منکر باشد؛یعنی فعلی است که از منظر شریعت هر کس باید از آن برحذر باشد و این اعم از گناه است.مثلاً اگر کودکی و یا مجنونی شراب مست کننده بنوشد،مورد منع و نهی قرار می گیرد،هرچند این عمل برای آن دو گناه محسوب نشود.

2.منکر موجود باشد و یا مقدمات آن موجود باشد؛

3.منکر بدون تجسس و تحقیق ظاهر و علنی باشد باشد؛

4.منکر اجتهادی نباشد؛یعنی منکر بودن آن فعل قطعی باشد و از روی اجتهاد و رأی محکوم به منکر نباشد.بنابر این،اگر فعلی در یک مذهبی منکر محسوب شود و عین همان فعل در دیگر مذهب منکر محسوب نشود،در انجام امر به معروف و نهی از منکر مذهب مرتکب آن فعل در نظر گرفته می شود.

شرایط احتساب

برای احتساب که عبارت است از امر به معروف و نهی از منکر و نحوه انجام آن،مراتب و آدابی است که در درس بعد به تفصیل برخی از آنها می پردازیم.