آشنایی با فقه شافعی صفحه 223

ص:237

مرتبه دوم:شناساندن منکر

گاهی اتفاق می افتد که شخصی به خاطر جهل و نادانی مرتکب فعل منکری می شود و اگر او بداند که آن فعل در شریعت منکر و ممنوع است،ترک خواهد کرد.بنابر این،شناساندن منکر بر مرتکب آن لازم و ضروری است.

مرتبه سوم:موعظه،نصیحت و انذار

نهی از منکر به وسیله موعظه،نصیحت و ترساندن از عذاب الهی برای کسی است که با عمد و علم مرتکب گناه شده و بر آن اصرار می ورزد.

باید توجه کرد امر و نهی زبانی همواره به مهربانی و لطف استوار باشد و هرگز از خشم و غضب سرچشمه نگیرد.از این رو،به گناهکار باید دلسوزانه نگرست و مصیبت وارده بر گناهکار را،مصیبت خویش دانست.

مرتبه چهارم:امر و نهی خشن

امر و نهی شفاهی همراه با خشونت برای کسی است که از روش قبلی اصلاح نشود و بر گناه خود اصرار نماید.در این مرتبه از هر نوع دشنام،فحش،نسبت های ناروا و دروغ و تهمت جداً برحذر باشد و از الفاظی استفاده نماید که مؤثر واقع شوند و گناهکار را از ادامه گناه بازدارند.

البته،اگر بداند که این روش او را از ادامه گناه باز نخواهد داشت،سزاوار است که هیچ حرفی به زبان نیاورد و تنها بر اظهار ناراحتی،اخمف چهره عبوس و امثال آن اکتفا کند.

مرتبه پنجم:اقدام عملی و تغییر فیزیکی

زمانی که گناهکار به وعظ و نصیحت و حتی الفاظ شدید و زننده دست از گناه خویش برندارد و بر ادامه گناه خود اصرار ورزد-مثلاً بر شرب خمر ادامه دهد-محتسِب به اقدام عملی روی می آورد و با دستان خویش وضع را تغییر