تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 122

ص:135

ممتاز کرده و تا حدود زیادی نیز می توان آن را متأثر از مکتب شیخ مفید قلمداد کرد-آن است که او به هر سه اصل فوق،با هم توجه داشته و معمولاً یکی را فرو نمی گذارد تا به دیگری بپردازد.وقتی که اخبار را مورد استناد قرار می دهد،توجه دارد اگر خبری بر خلاف صریح آیات قرآن است،آن را از درجه اعتبار ساقط کند و اگر به آیه ای استناد می کند،مقیدها یا مخصص های آن را در اخبار،مورد توجه قرار دهد.و بالاخره در هر دو مورد به اقوال امامیه و عامه توجه کرده و ملزم است بر خلاف اجماع طایفه امامیه حکمی ندهد.هر چند مخالف همه مذاهب دیگر باشد. (1)

چهارم)توجه به نقش عقل در استنباط

پس از شیخ مفید و سید مرتضی،شیخ طوسی نیز به دلیل عقل توجه نموده و در مواردی از نقش عقل و دلیل عقلی در آثار خود یاد کرده است:

-همانند شیخ مفید و سید مرتضی به وسیله دلیل عقلی عموم را تخصیص می زند. (2)

-او معتقد است به سبب دلیل عقلی از ظاهر و حقیقت کتاب دست برداشته می شود و به مجاز تبدیل می گردد؛ (3)

-عقل را در باب اطاعت و عصیان حاکم می داند؛ (4)

-دلیل عقل را یکی از قراین صحت خبر واحد و اعتبار آن می داند؛ (5)