تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 133

ص:146

1- (1) .طبرسی چنان که از اشارات خویش در مقدمه مجمع البیان و جوامع الجامع بر می آید،در حدود 470 قمری دیده به جهان گشود(طبرسی،مجمع البیان،ج1،ص34 و جوامع الجامع،ج1،ص2).درباره دوران تحصیل او،تنها با توجه به دانسته ها از استادانش،می توان گمانه هایی داشت.به هر روی به نظر می رسد که او تحصیل را در بیهق و دیگر نقاط خراسان آغاز کرده است.بخش مهمی از استادان طبرسی از عالمان خراسانند.
2- (2) .شوشتری،مجالس المؤمنین،ج1،ص490.
3- (3) .بیهقی،تاریخ بیهق،ص242.
4- (4) .همان،ص242.

امامیه را با دیدگاه فقیهان برجسته اهل سنت و در مواردی زیدیه به همسنجی نهاده است. (1)این تفسیر که مؤلف جلد نخست از آن را در سال 530 قمری به پایان آورده،به سرعت انتشار یافته (2)و در میان قرون متمادی،همواره از پر کاربرد تفاسیر امامیه بوده و بارها به چاپ رسیده است.

ب)المؤتلف من المختلف: این اثر که گزیده ای از الخلاف شیخ طوسی است،در هیچ یک از فهرست های به دست آمده از شاگردانش یاد نشده و تنها از طریق نسخه های خطی کتاب شناخته شده است.در حال حاضر نسخه هایی از این اثر در کتابخانه های حکیم،ملک و مجلس،در ایران و عراق شناخته شده است. (3)این اثر به کوشش مهدی رجایی در مشهد،1410 قمری به چاپ رسیده است.

مبانی اصولی طبرسی

طبرسی در مسئله حجیت خبر واحد نسبت به دیدگاه های شیخ طوسی نگاهی تأمل آمیز داشته و از تندی مخالفت های متکلمان با حجیت خبر واحد،در عبارات او کاسته شده است.طبرسی با حذف مطالبی که شیخ طوسی در تفسیر التبیان در ذیل آیات سه گانه مربوط به خبر واحد آورده است،نشان می دهد که به یک باره از موضع متکلمان درباره حجیت خبر واحد روی برنگردانده است؛اما از اعلام الوری،استفاده می شود که موضع شیخ طوسی در این باره،ذهن او را به خود مشغول داشته است.مباحثی دیگر چون مستقلات عقلی هم هست که در آنها طبرسی در کنار سید مرتضی جای گرفته و بر تأیید نظریه او اصرار ورزیده است. (4)