تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 135

ص:148

1- (1) .انصاری،فرائد الاصول،ج1،ص240؛آخوند خراسانی،کفایه الاصول،ص294؛عراقی،نهایه الافکار،ج2،ص102؛مظفر،اصول الفقه،ج2،ص77.
2- (2) .مآخذ شیعی حدیث با قدری اختلاف در الفاظ عیاشی،ج1،ص17؛ابن بابویه،کمال الدین،ص257؛ابن ابی جمهور،غوالی اللئالی،ج4،ص104؛همین تعبیر در منابع اصولی و علوم قرآن از اهل سنت:سرخسی،الاصول،ج1،ص127،ج2،ص121؛غزالی،المنخول،ص427؛زرکشی،البرهان،ج2،ص164؛با تعبیر من«من قال فی القرآن برأیه...»در منابع حدیثی اهل سنت:ترمذی،السنن،ج5،ص199؛نسایی،السنن الکبری،ج5،ص31 و شماری دیگر از منابع حدیثی.
3- (3) .طبرسی،مجمع البیان،ج1،ص39-40.
4- (4) .تونی،الوافیه،ص139-140؛فیض کاشانی،الاصول الاصلیه،ص33،ص196؛قمی،قوانین الاصول،ص397-398؛انصاری فرائد الاصول،ج1،ص140-141.
5- (5) .محمدتقی اصفهانی،هدایه المسترشدین،ص388،ص482 و انصاری،فرائد الاصول،ج1،ص246.
6- (6) .طبرسی،مجمع البیان،ج2،ص107،ج7،ص103؛طوسی،التبیان،ج2،ص250،نیز ج2،ص74.

عبارات طبرسی در مجمع البیان است.طبرسی در مجمع البیان فتاوایی را نیز صادر کرده،از جمله او فتوای شیخ طوسی دایر بر کراهت تصویر موجودات ذی روح را تأیید کرده است. (1)هم چنین باید به فتوای او مبنی بر حرمت ذبیحه کسی که به ظاهر مسلمان است و باور به تشبیه یا تجسیم و جبر دارد اشاره کرد که موضع ویژه او بوده است. (2)وی هم چنین در کتاب غیر فقهی اعلام الوری نظرات مهمی درباره حکم قاضی به علمش،و اجرای حدود در زمان غیبت ارائه کرده است. (3)نمونه هایی نادر از فتاوای او،مانند فتوا بر عدم اشتراط اتحاد فحل،مورد توجه عالمان پسین چون شهید اول قرار گرفته است. (4)

3-ابن شهر آشوب(حوزه طبرستان و گرگان)

از حوزه طبرستان و گرگان،رشید الدین ابو جعفر محمد بن علی بن شهر آشوب سروی(588ق)را می توان نام برد.از نظر زمینه تخصص،تبحر ابن شهر آشوب در علوم قرآنی و حدیث از آثار بازمانده او به خوبی آشکار است؛اما گستره دانش او در حیطه فقه معمولاً از نظرها دور مانده است.اگرچه ابن شهر آشوب نوشته ای مستقل در باب فقه یا اصول نپرداخته،افزون بر طرح مباحث فقهی در دیگر آثارش،دانش او بر فقه در منابع کهن مورد تأکید قرار گرفته است.