تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 137

ص:150

1- (1) .ابن بطریق،خصائص الوحی المبین؛مشهدی،ص544؛ابن زهره،الاربعون،ص77،60.
2- (2) .ابن حجر،لسان المیزان،ج5،ص310.
3- (3) .ابن شاکر،فوات الوفیات،ج4،ص269.
4- (4) .مدرسی طباطبایی با تکیه بر همین اثر،او را در مقدمه ای بر فقه شیعه،ص85،جای داده است.
5- (5) .برای فهرستی از آثار،ر.ک:ابن شهر آشوب،معالم العلماء،ص119.

شیخ طوسی و موافق مکتب متکلمان اتخاذ نموده است.وی در توضیحات خود درباره آیه نفر و دیگر آیات مورد استشهاد در اثبات حجیت خبر واحد،این حجیت را مورد نقد قرار داده و بر این نکته که خبر واحد هم چون قیاس موجب علم و به طبع موجب عمل نیست،پای فشرده است.وی هم چنین با تکیه بر آیه «وَ أَنْ تَقُولُوا عَلَی اللّهِ ما لا تَعْلَمُونَ» ، (1)یادآور شده که این آیه بر فساد عمل به خبر واحد دلالت دارد.او در ادامه افزوده که عامل به خبر واحد در شرع،عامل به ظن بدون علم به صدق راوی است و از همین رو داخل در تحت نهی این آیه خواهد بود. (2)همین موضع ابن شهر آشوب به خوبی نشان می دهد که در طبقه بندی مکاتب تاریخی فقه امامیه،او را نباید در شمار پیروان مکتب شیخ طوسی جای داد. (3)

فقیهان وابسته به جریان فکری اهل حدیث

جریان دوم در این دوره،جریان اصحاب حدیث است که در گذشته غالب بوده و هم چنان در طی این دوره به بقای محدود خود ادامه داده است؛از جمله شخصیت های وابسته به این گرایش در ری و نواحی مرکزی ایران،منتجب الدین ابو الحسن علی بن عبید الله رازی است.ابن فوطی او را محدث می خواند (4)و رافعی بارها با تعبیر«حافظ»از او یاد کرده است. (5)شاگرد دیگرش،محمد بن محمد حمدانی نیز از او با تعابیر«حافظ»،«سید الحفاظ»،«رئیس النقله»و«خادم