- سخن ناشر 1
- اشاره 7
- مروری بر فصل های کتاب 9
- اشاره 15
- فقه شیعه در سده نخست هجری(دوره صحابه و تابعین) 15
- اشاره 15
- اشاره 16
- الف)حارث بن عبدالله اعور(65ق) 17
- ج)اصبغ بن نباته 18
- ب)صعصعهه بن صوحان(60ق) 18
- ه)ابوعمر زاذان کندی(821ق) 19
- د)سوید بن غفله جعفی 19
- اشاره 20
- الف)ابورافع صحابی 24
- ب)علی بن ابی رافع 24
- د)ربیعه بن سمیع 25
- 1-فقیهان نیمه نخست سده دوم هجری 26
- شکل گیری فقه جعفری 26
- اشاره 26
- ب)ابوحمزه ثمالی 29
- 2-فقیهان جعفری نیمه دوم سده دوم هجری 30
- الف)زراره بن اعین 30
- اشاره 30
- 3-محمد بن مسلم 33
- تألیفات ابوبصیر 33
- جریان های فکری مکتب جعفری 35
- اشاره 35
- 1-جریان عقل گرا 36
- اشاره 36
- الف)ابومحمد هشام بن حکم کندی(187ق) 36
- آثار فقهی و اصولی هشام بن حکم 37
- ب)یونس بن عبد الرحمن(230) 38
- اشاره 38
- آثار فقهی و اصولی یونس 39
- معاصران و شاگردان یونس 41
- اشاره 43
- ج)اندیشه های فقهی فضل بن شاذان 43
- آثار فقهی فضل بن شاذان 44
- الف)هشام بن سالم 45
- 2-جریان حدیث گرا 45
- ب)بزنطی 46
- 3-جریان فراگیر 47
- نکته ها و پیام ها 50
- اشاره 53
- جریان حدیث گرا 54
- 1-جریان حدیث گرای قم در اواخر سده سوم 54
- الف)بازتاب های تقابل هشامین در قم 54
- اشاره 54
- ب)جناح بندی درونی جریان حدیث گرای قم 58
- اشاره 61
- 2-جریان حدیث گرای قم در سده چهارم هجری 61
- الف)کلینی و تألیف کافی 61
- ب)علی بن بابویه و تألیف کتاب الشرایع 62
- ج)ابن قولویه و تألیف کامل الزیارات 64
- د)ابن بابویه قمی 65
- اشاره 65
- یکم)ابن بابویه و اندیشه فقهی 67
- دوم)آثار فقهی ابن بابویه 72
- جریان اجتهاد 75
- اشاره 75
- اشاره 76
- الف)ابن عقیل عمانی 76
- اشاره 76
- 1-اجتهاد عقل گرا 76
- اندیشه های اصولی ابن عقیل 78
- اشاره 80
- گذری بر زندگی و شخصیت علمی ابن جنید 80
- ب)ابن جنید اسکافی 80
- قیاس و رأی در فقه ابن جنید 85
- 2-اجتهاد معتدل 87
- اشاره 87
- اشاره 88
- یکم)مبانی اصولی شیخ مفید 89
- دوم)اثرگذاری شیخ مفید بر شیوه آموزش فقه شیعه 93
- اشاره 100
- ب)سید مرتضی 100
- یکم)مبانی اصولی سید مرتضی 103
- ج)شیخ طوسی(مکتب فراگیر) 113
- اشاره 113
- یکم)خدمات شیخ به فقه امامیه 114
- دوم)تنظیم و عرضه فقه در سبک های مختلف 115
- سوم)ویژگی های مکتب فقهی شیخ طوسی 120
- چهارم)توجه به نقش عقل در استنباط 122
- پنجم)حجیت خبر واحد 123
- ششم)آثار فقهی و اصولی شیخ 124
- نکته ها و پیام ها 126
- 1-تدوین اصول فقه 126
- 2-تدوین فقه مقارن 127
- 7-بنیانگذاری شیوه اجتهاد معتدل و انقراض شیوه های عقل گرایی افراطی. 127
- 6-تدوین موسوعه های حدیثی و کتب اربعه شیعه. 127
- 8-مدرسه های فعال این دوره 127
- 3-تفریع فروع و فقه استدلالی 127
- مدرسه قم و ری 127
- 4-توسعه در ادله استنباط و وارد کردن عناصری مانند اجماع و عقل در منابع استنباط. 127
- 5-تفکیک صفوف اهل حدیث و اهل اجتهاد از یکدیگر و غلبه اهل اجتهاد بر اهل حدیث. 127
- اشاره 127
- مدرسه نجف 128
- اشاره 129
- اشاره 129
- فقیهان وابسته به جریان فکری متکلمان 129
- اشاره 131
- 2-طبرسی(حوزه خراسان) 131
- مبانی اصولی طبرسی 133
- 3-ابن شهر آشوب(حوزه طبرستان و گرگان) 135
- فقیهان وابسته به جریان فکری اهل حدیث 137
- فقیهان وابسته به جریان فکری شیخ طوسی 138
- 1-ابو علی حسن بن محمد طوسی«شیخ مفید ثانی»(بعد511ق) 138
- اشاره 138
- 2-ابو الفتوح رازی 141
- 3-ابن حمزه طوسی 142
- اشاره 149
- اشاره 149
- قطب الدین راوندی 149
- 1-اجماع 150
- 3-اخبار 152
- سدیدالدین حمصی 156
- اشاره 156
- حمصی در ستیز با تقلید 158
- ابن ادریس 160
- اشاره 160
- اشاره 161
- 1-مهم ترین اثر فقهی ابن ادریس 161
- اشاره 163
- الف)انگیزه تألیف 163
- یک.ماندگارسازی دانش فقه 163
- سه.مبارزه با تقلید و عرضه افکار نو 164
- یک.ویژگی های نگارشی 165
- ب)ویژگی های کتاب سرائر 165
- اشاره 165
- دو.ویژگی های محتوایی 168
- 2-مبانی اصولی و فقهی ابن ادریس 172
- اشاره 172
- الف)مباحث الفاظ 172
- 1-کتاب 173
- 2-خبر واحد 173
- 3-اجماع 189
- 4-دلیل عقل 194
- 5-مبحث تعادل و تراجیح 197
- اشاره 201
- 3-قواعد فقهی از نگاه ابن ادریس 201
- یکم)چگونگی استفاده ابن ادریس از قواعد 202
- دوم)قواعد ذکر شده در سرائر 203
- اشاره 207
- پیدایش حوزه حله 207
- 1-رضی الدین آوی 210
- اشاره 210
- 2-امیر ورام بن ابی فراس 212
- 3-ابن طاووس 215
- اشاره 215
- الف)کثرت اختلاف در فقه 217
- ج)در افتادن با تقلید 218
- ب)پرهیز از فتوا دادن به غیر مراد الهی 218
- اشاره 221
- 1-محقق حلی 221
- اقتدار فقه و اصول 221
- اشاره 224
- یکم)کتاب 224
- الف)مبانی اصولی و فقهی 224
- دوم)سنّت 228
- سوم)اجماع 233
- چهارم)عقل و اصول عملیه 236
- اشاره 246
- ب)ابتکار در دسته بندی فقه 246
- نقد و بررسی طرح محقق 250
- ج)آثار محقق حلی 251
- اشاره 251
- شروح و حواشی مختصر نافع 252
- د)کتاب های تألیفی دوره ناقص فقه 253
- اشاره 255
- 2-علامه حلی و ارائه فقه در سبک های مختلف 255
- اشاره 257
- یکم)تخصیص کتاب به خبر واحد 257
- سوم)بنای مجتهد بر اجتهاد سابق 258
- دوم)امکان تجزّی در اجتهاد 258
- چهارم)راه تشخیص اعلم 259
- ششم)ترتّب 260
- هفتم)تعارض احوال الفاظ 261
- یکم)آثار فقهی 263
- اشاره 263
- ب)آثار فقهی و اصولی 263
- دوم)آثار اصولی 268
- دو.تعاریف 270
- یک.اختصار 270
- سه.تعداد آرا و نظریه ها 270
- چهار.اصول مقارن 271
- پنج.اصول کاربردی 272
- شش.اصلاح روش استدلال 272
- نکته ها و پیام ها 273
- موقعیت فرهنگی جبل عامل 275
- اشاره 275
- مدارس فقهی جبل عامل 279
- -مدرسه جزّین 279
- مدرسه کرک نوح 281
- 1-نوآوری های شهید 282
- اشاره 282
- تدوین قواعد فقهی 283
- تغییرپذیری احکام 283
- صحیح و اعم 284
- طرح دلالت اقتضا و اشاره 285
- دسته بندی ابتکاری در انواع ظواهر 287
- گسترش دلیل عقل 287
- تجرّی 290
- اقسام استصحاب 291
- 2-آثار فقهی و اصولی شهید 292
- اشاره 292
- اجوبه ابن نجم الدین الأطراوی 292
- -اجوبه مسائل الفاضل المقداد 292
- -الاربعون حدیثا 293
- -احکام الاموات(من الوصیه الی الزیاره) 293
- -البیان 293
- -جواز ابداع السفر فی شهر رمضان 294
- -الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه 294
- -خلاصه الاعتبار فی الحج و الاعتمار 294
- -جامع البین من فوائد الشرحین 294
- -ذکری الشیعه فی احکام الشریعه 295
- -غایه المراد فی شرح نکت الإرشاد 296
- اشاره 296
- -القواعد و الفوائد 297
- -اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه 298
- محقق کرکی و فقه حکومتی 299
- اشاره 299
- اشاره 301
- 1-ولایت فقیه از نگاه محقق کرکی 301
- الف)نیابت فقیه 303
- ب)عموم نیابت 304
- د)حدود اختیارات ولی فقیه 308
- 2-محقق کرکی و عینیت بخشیدن به ولایت فقیه 310
- اشاره 315
- شهید ثانی شارح متون فقهی 315
- 1-مبانی فقهی و اصولی و رجالی شهید ثانی 316
- اشاره 317
- 2-مقایسه تمهید القواعد با القواعد و الفوائد 317
- الف)هدف و انگیزه 318
- اشاره 318
- -کیفیت طرح مباحث 318
- ج)بیان مصادیق قواعد 319
- ه)فرق شناسی 320
- و)بیان واژه های مختلف یک قاعده 321
- ز)بیان محل نزاع 321
- ب)روض الجنان 322
- ح)الروضه البهیه 322
- الف)مسالک الافهام 322
- د)تعلیقه بر ارشاد الأذهان علامه حلی 324
- ه)رسائل شهید ثانی 324
- اشاره 325
- محقق اردبیلی و دلیل مداری 325
- الف)پرهیز از بحث های بی فایده 326
- ب)پرهیز از خلط مسائل عرفی فقهی با مباحث عقلی فلسفی 326
- د)ادب علمی 327
- ه)توجه به نقش دو عنصر زمان و مکان در اجتهاد 328
- 2-مبانی فقهی و اصولی محقق اردبیلی 328
- و)توجه به موضوع شناسی 328
- الف)اجماع و شهرت 328
- ب)حجت بودن خبر واحد 329
- ج)حجیت ظاهر قرآن 329
- د)معذور دانستن جاهل 330
- ه)عدم لزوم اجتناب از اطراف شبهه محصوره 330
- و)دیدگاه های نو در مبحث طهارت 331
- ز)قبله 332
- نکته ها و پیام ها 333
- اشاره 337
- علل پیدایش اخباری گری 338
- 1-شهرت طلبی 338
- بنیان گذار اخباری گری 338
- 2-تأثیر فلسفه حسی و تجربه گرایی غرب 338
- 3-شرایط و مقتضیات زمان 339
- تفاوت های اصولیان و اخباریان 340
- اشاره 340
- 1-اجتهاد و تقلید 341
- 3-حجیت ظاهر قرآن 341
- 2-دانش اصول 341
- اشاره 342
- 6-عقل 342
- اخباریان تندرو و میانه رو 342
- 5-اجماع 342
- 1-اخباریان تندرو 342
- اشاره 343
- 2-اخباریان میانه رو 343
- شیخ یوسف بحرانی الگوی اعتدال 344
- شیوه استنباط صاحب حدائق 344
- اشاره 344
- دیدگاه های ویژه فقهی 349
- 1-تندروی های اخباریان 353
- اشاره 353
- عوامل استیلای مجدد مجتهدان 353
- 3-قوت استدلال و منطق وحید بهبهانی 354
- استاد کل وحید بهبهانی 356
- اشاره 356
- 1-تألیفات وحید 357
- 2-شاگردان وحید 357
- 3-مبانی فقهی و اصولی وحید بهبهانی 359
- اشاره 359
- ب)تجزیه و تقسیم شک 360
- الف)جداسازی امارات از اصول 360
- نکته ها و پیام ها 362
- اشاره 365
- اشاره 366
- 1-الگوی جدید شیخ در تقسیم اصول 366
- یکم)تمییز بین اماره بودن استصحاب و اصل بودن آن 369
- دوم)تفصیل بین شک در رافع و مقتضی 369
- اشاره 369
- سوم)تنبیهات استصحاب 370
- 3-اشاره به تاریخ پیدایش مسائل 370
- 4-نظریه«حکومت»و«ورود» 371
- اشاره 371
- یکم)مفهوم حکومت 372
- تبیین نظریه شیخ 372
- اشاره 372
- دوم)مفهوم ورود 373
- اشاره 375
- نقد مکتب شیخ انصاری 375
- 1-میرزای شیرازی 375
- اشاره 375
- چند نکته درباره میرزای شیرازی 376
- اشاره 379
- مبانی فقهی و اصولی و رجالی فقیه همدانی 380
- آثار حاج آقا رضا همدانی 380
- آثار فقهی سید کاظم یزدی 382
- اشاره 382
- اشاره 384
- محمد کاظم بن حسین خراسانی(1329ق)(آخوند خراسانی) 384
- اللمعات النیره 386
- اشاره 386
- رسائل فقهی 386
- درر الفوائد 386
- 2-نقد آرای آخوند خراسانی 386
- آثار فقهی میرزا محمد حسین نائیئی 387
- الف)میرزا محمد حسین نائینی 387
- اشاره 387
- ب)عبدالکریم حائری یزدی(1355ق) 388
- ج)محمدحسین اصفهانی 389
- اشاره 389
- یکم)آثار فقهی شیخ محمد حسین اصفهانی 390
- دوم)آثار آقا ضیاء الدین عراقی 391
- نکته ها و پیام ها 398
- سوم)آثار محمد حسین بروجردی 398
- اشاره 401
- اشاره 402
- الف)دلیل عقلی مستقل 405
- 2-ضرورت تشکیل حکومت اسلامی 405
- اشاره 405
- ب)دلیل عقلی غیر مستقل 406
- ج)سیره پیامبر صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام 407
- د)دلایل نقلی تشکیل حکومت اسلامی 408
- 4-ولایت فقیه 411
- اشاره 411
- اشاره 414
- الف)بداهت و ضرورت عقلی ولایت فقیه 414
- اصل ضرورت تشکیل حکومت 414
- اشاره 418
- یکم)دلیل عقلی مستقل 418
- ب)دلیل های عقلی ولایت فقیه 418
- دوم)دلیل عقلی غیر مستقل 419
- ولایت فقیه از نگاه فقیهان معاصر امام 426
- اشاره 426
- الف)سید محمد حسین بروجردی رحمه الله 427
- اشاره 427
- ب)سید مصطفی خمینی 428
- ج)سید محمدرضا گلپایگانی رحمه الله 430
- د)سید عبدالاعلی موسوی سبزواری رحمه الله 431
- اشاره 432
- الف)سید محسن حکیم 432
- ب)آیت الله خویی 432
- 3-ولایت انتخابی فقیه 433
- نکته ها و پیام ها 435
ص:163
1- (1) .قطب الدین ابوالحسین سعید بن هبه الله بن حسن راوندی(573 ق)،از مشاهیر فقهای امامیه در سده ششم هجری است که تبحر او در علوم گوناگون مورد توجه محققان سده های پسین قرار گرفته است.راوندی از جمله فقیهانی است که به دشواری می توان درباره تعلق او به مکتبی خاص سخن آورد.بر اساس داده ها،او را باید در شمار متقدمان از طبقه ای جای داد که دوره فعالیت آنان در حدود 560-585 قمری بوده است.
2- (2) .به نقل ابن حجر،لسان المیزان،ج3،ص48.
متعدد او بر این کتاب،نشان از اهتمام ویژه اش به تبیین فقه شیخ طوسی است،باید توجه داشت در دیدگاه ها و مبانی فکری او ویژگی هایی دیده می شود که او را در جایگاه شخصیتی ویژه مطرح می سازد و در زمره منتقدان سده ششم جای می دهد.
در این جا باید یادآور شد که دیدگاه راوندی نه تنها در باب حجیت خبر واحد با نظریه شیخ طوسی هماهنگ نیست؛بلکه ویژگی هایی چون برخورد او با کتاب و عقل نیز او را به مشخصه های منتقدان نزدیک ساخته است.هم چنین باید به توجه خاص راوندی به تعالیم اصولی و فقهی سید مرتضی اشاره کرد که از دیگر ویژگی های مشترک در منتقدان این دوره بوده است. (1)در جهت همین توجه است که وی نسبت به تبیین و بسط مبانی اصولی سید مرتضی در الذریعه اهتمام ورزیده و کتاب المستقصی فی شرح الذریعه را در سه جلد تألیف کرده است. (2)در بررسی دستگاه ادله فقهی نزد راوندی،باید گفت وی دستگاهی مرکب از عقل،کتاب،سنت و اجماع را عرضه داشته که در حد شناخت ما،نخستین مطرح کننده این دستگاه چهارگانه در تاریخ فقه امامیه است. (3)وی در باب کتاب،سنت،عقل و اجماع دیدگاه های مشخصی دارد که یکایک بررسی خواهند شد.
1-اجماع
راوندی با تجدید نظرهای خود در باب کتاب و عقل،جایگاه اجماع را در عمل تنزل داده است.