تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 16

ص:29

1-فقیهان شیعه در این سده

اشاره

در سخن از نخستین طبقه فقیهان پس از رحلت پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله جمعی از صحابه پیامبر شایسته توجه اند که به«اهل فتوا»شناخته شده اند.برای نمونه،در فهرستی که ابن سعید ذیل عنوان«بابُ ذِکرِ مَن کان یفتی بِالمدینه و یقتدی به من اصحاب رسولِ الله صلی الله علیه و آله»به دست داده،شماری از مشاهیر اصحاب آمده است که در آن میان نام کسانی چون امام علی علیه السلام،ابن مسعود،اُبی بن کعب و معاذابن جبل دیده می شود. (1)کیفیت شکل گیری فقه در میان اهل سنت با توجه به منع نقل و تدوین سنت و گرایش به رأی گرایی داستان مفصلی دارد و ما در این جا در مقام بیان آن نیستیم؛از این رو در این قسمت درباره فقیهان شیعه-که اثری از آنان در فقه باقی مانده-به طور بسیار کوتاه بحث می کنیم.فارغ از جایگاه ویژه امام علی علیه السلام در طبقه نخستین و جایگاه دو فرزند بزرگوار آن حضرت امام حسن و امام حسین در طبقه متأخران صحابه،گروهی از اصحاب پیامبر که جزو وفادارترین صحابه به امام علی علیه السلام بودند را نیز می توان در شکل گیری فقه شیعه مؤثر دانست.در رأس این گروه از صحابه باید از کسانی چون ابوذر غفاری،سلمان فارسی،مقداد،عمار،حذیفه یمانی در ردیف متقدمان صحابه و کسانی چون جابر بن عبدالله انصاری و عمرو بن حمق خزاعی در ردیف متأخران صحابه یاد کرد. (2)

در منابع روایی شیعه،روایت های انگشت شماری از این اصحاب در باب مسائل فقهی نقل شده است؛مانند حدیث عمار در باب کیفیت تیمم (3)و حدیث مقداد در باب