کتابخانه بالقرآن

تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 161

صفحه 161

ص:174

1- (1) .شهید ثانی،الرعایه،ص28ت29؛صاحب معالم،معالم الاصول،ص179؛مدرسی طباطبایی،مقدمه ای بر فقه شیعه،ص50.
2- (2) .تاریخ تولد و وفات محمد بن ادریس حلی مورد اختلاف است.تولد ابن ادریس را بعضی تاریخ نویسان 544 قمری(معارف و معاریف،ج1،ص67)و بعضی دیگر558 قمری(تأسیس الشیعه،ص305-الذریعه،ج20 ص175)ذکر کرده اند.در مورد وفات ابن ادریس هم اختلاف زیادی به چشم می خورد.محمد بن اسماعیل نوشته است:مشهور است که ابن ادریس در جوانی و قبل از سن 25 سالگی وفات یافته است.(منتهی المقال،ج5،ص347)علامه مجلسی نوشته است:ابن ادریس 578 قمری وفات یافته است.(بحار الانوار،ج102،ص279)طبق این نظریه ابن ادریس در سن 35 سالگی از دنیا رفته است.ذهبی وفات ابن ادریس را 597 قمری ذکر کرده و ابن حجر عسقلانی همین قول را پذیرفته است.(معجم الألقاب،ج3،ص127)کفعمی از فرزند ابن ادریس نقل کرده که پدرم 18 شوال 598 وفات یافته است.(فوائد الرضویه،ص383)از چند جای سرائر استفاده می شود که مصنف بعد از سال 586ق در قید حیات بوده(سرائر،ج2،ص45-66)پس قول اول و دوم باطل است.محل وفات و مدفن او شهر حله است و مرقدش در محله«جامعین»زیارتگاه است(زندگی و اندیشه های ابن ادریس).

قواعد اصولی را در فقه اجرا کرد و به رغم انکار حجیت خبر واحد،از عهده اجتهادِ بدون تمسک به اخبار واحد برآمد و کمبود اخبار واحد را با تمسک گسترده به دلیل عقل و مقتضای مذهب و نیز بهره گیری فراوان از آیات قرآن جبران نمود.ابن ادریس با نقدهای گسترده بر آراء و افکار شیخ طوسی،فصل نوینی در تاریخ تحول فقه و اصول شیعه رقم زد و خدمت بزرگی به فقه و اصول شیعه نمود.

1-مهم ترین اثر فقهی ابن ادریس

اشاره

مهم ترین اثر فقهی ابن ادریس کتاب السرائر الحاوی لتحریر الفتاوی است که به«سرائر»شهرت یافته و در برخی کتب تراجم،از آن به«الحاوی لتحریر الفتاوی»یاد شده است (1)

ابن ادریس در مقدمه سرائر،کتاب خود را چنین توصیف می کند:

سرائر کتابی است که با ضعف حال و گذر سریع زمان پیوسته آن را ملاحظه کرده و در آن اندیشه،نظر و تأمل می نمودم؛به امید این که نقصی بیابم و خلل و سستی ببینم تا با این کتاب بر طرف نمایم؛در حالی که وقت بر اهلش تنگ می آید و به اولش بر نمی گردد.با اهتمام و بزرگداشتی که