تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 163

ص:176

1- (1) .سرائر،ج1،ص46.
2- (2) .محمدباقر مجلسی،بحار الانوار،ج1،ص33.
3- (3) .سید حسن صدر،تأسیس الشیعه،ص 305.
4- (4) .نامه دانشوران،ج1،ص400.
5- (5) .شمس الدین ذهبی،تاریخ الاسلام،ص314.لازم به یادآوری است که در این نسخه به جای واژه«مشهور»واژه«مشکور»آمده است؛ولی به نظر می رسد همان طور که در معجم الالقاب از ذهبی نقل شده،لفظ«مشهور»صحیح است.

توصیف کنندگان همه عالم از توصیف آن عاجزند و به ذخایر گنج ها و جواهر آن نخواهند رسید».

الف)انگیزه تألیف

اشاره

ابن ادریس در مقدمه سرائر انگیزه اش از تألیف را این گونه توضیح داده است:

یک.ماندگارسازی دانش فقه

ابن ادریس،این فقیه آینده نگر با انگیزه ماندگارسازی دانش فقه به تألیف کتاب ارزشمند سرائر دست زده است.او در مقدمه سرائر ضمن نقل حدیثی از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در اهمیت مکتوب کردن دانش و معرفت و نقل جملات جالبی از دانشمندان،در اهمیت و آثار کتاب و کتاب خوانی می گوید:

کتاب در هر جایی خوانده می شود و به هر زبانی جاری می گردد و به رغم تفاوت ادوار و فاصله شهرها در هر زمانی یافت می شود؛کاری که بر نویسنده کتاب ناممکن است؛چراکه پرسش ها و پاسخ های حضوری و ارشاد و هدایت های شفاهی از مجلس گفت و گو فراتر نمی رود.چه بسا حکیمی دار فانی را وداع می گوید؛ولی نوشته هایش می ماند و اندیشمندی در می گذرد و اثری از وی باقی نمی ماند؛از این روی است که اگر محققان و دینداران با فکر و ژرف اندیش به نگارش کتاب و اشتغال به آن و کوشش در جهت جاودان سازی شگفتی های حکم و تدوین سرگذشت ها نمی پرداختند به گونه ای که به آن چه بر ما پوشیده بود آگاهی یابیم،و آن چه را باب فهمش بر ما بسته بود بگشاییم...شناخت ها کم،همت ها کوتاه،آرزوها ناقص،اندیشه ها نازا و خردها بیمار می گشت.به درستی که کتاب بهترین ذخیره و سرمایه و بهترین هم نشین و سرپرست،بهترین نسیم و تفریح،بهترین شغل و حرفه و بهترین مونس در هنگام تنهایی و بهترین آگاهی و ره نما در دیار غربت و بهترین همراه و کوچ کننده و بهترین مشاور و مهمان است. (1)