تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 164

ص:177

دو.نجات دانش از رکود

از دیگر انگیزه های ابن ادریس در تألیف سرائر،شکستن رکود علمی در عصر خویش و خارج نمودن جامعه از بی توجهی به علم و دانش بود.ابن ادریس عصر خود را عصر رکود علمی و رویگردانی مردم از شناخت احکام و شریعت محمدی توصیف نموده که در آن بزرگسالان در نگهداری امانت روزگاران و تلاش برای فراگیری آن چه دانشش لازم است بی تلاش و مقصر و جوانان در بولهوسی و شهوات فرو رفته و عنان دانش یله و رها بوده است.این وضعیت تأسف آور،ابن ادریس را بر آن داشته تا با نگارش کتاب سرائر تحرکی دوباره به کاروان دانش بخشد و آن را از رکود و خمودی به درآورد.

سه.مبارزه با تقلید و عرضه افکار نو

از ویژگی های منفی عصر ابن ادریس،عدم استقبال از افکار نو و بلکه مبارزه با آن بوده و نوآوری را سنت شکنی و تخطی از سیره سلف می دانستند و اندیشه نو را به جرم این که پیشینیان نگفته اند پذیرا نبودند.این جو غالب به رواج پدیده نامیمون تقلید و تکرار آرای پیشینیان دامن زده و قدرت ابتکار و جرئت اظهار افکار نو را از بسیاری دانشمندان سلب کرده بود.از همه مهم تر،سطوت علمی شیخ طوسی-که به حق شیخ الطائفه بود-بر پهنه آرای فقهی سایه افکنده و فقهای شیعه را تحت تأثیر قرار داده بود؛به گونه ای که تا مدت ها کسی یارای نقد گسترده آرای شیخ طوسی را نداشت و افکار نو به بازار فقاهت عرضه نمی شد.

در چنین موقعیتی ابن ادریس با نهایت شجاعت و ایثار،با نگارش سرائر به نقد آرای پیشینیان و به ویژه نقد بسیار گسترده آرای شیخ طوسی پرداخت و صفحه صفحه این کتاب را به نقد و بررسی آرای آنها زینت بخشید.بی شک از مهم ترین انگیزه های ایشان در تألیف سرائر همین بوده که با شکستن جو تقلید و