تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 197

ص:210

شریعت وابسته به دلیل عقل بوده و به آن واگذار شده است.علاوه بر مورد فوق،در کتاب خمس (1)و کتاب صوم (2)نیز راه های شناخت و به دست آوردن احکام شرعی را به کتاب،سنت،اجماع و دلیل عقل منحصر دانسته است و در صورت نبود سه طریق اول،دلیل عقل را مرجع معرفی می کند.

5-مبحث تعادل و تراجیح

اشاره

ابن ادریس به طور پراکنده در سرائر به مباحث تعادل و تراجیح اشاره نموده و در استنباط فروعات فقهی از آن بهره جسته است.مجموع این مباحث را می توان در سه بحث:«تقدم جمع بین روایات بر طرح آنها،رجوع به مرجحات و انواع آنها و وظیفه مکلف در صورت نبود مرجحات»خلاصه نمود:

تقدم جمع روایات بر طرح آنها

ابن ادریس معتقد است در صورت تعارض اخبار مادامی که جمع بین آنها و عمل به مضمون همه ممکن باشد،این جمع بر طرح بعضی اخبار مقدم است.وی در مسئله عزل غیابی وکیل،ضمن نقل کلام متفاوت شیخ طوسی در خلاف و نهایه،نظر شیخ در نهایه را ترجیح داده و چنین استدلال می کند:«قول قوی تر نزد من نظر شیخ در نهایه است؛زیرا این قول،وجه جمع بین اخبار است».در پایان نیز می فرماید:«پس اخبار بر این اعتبار حمل می شوند؛حال آن که از تعارض در امان مانده اند و به همه آنها عمل شده است؛بدون این که برخی کنار گذاشته شوند». (3)