تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 201

ص:214

1- (1) .سرائر،ج1،ص311.
2- (2) .همان.
3- (3) .همان،ص298.

در سرائر به پاسخ صریحی در این زمینه دست نیافتیم؛ولی از اطلاق عبارت«فلم یبق الا لزوم الاصول»می توان چنین استظهار نمود که اگر ظاهر قرآن وجود می داشت مقدم می گردید؛علاوه بر این که قاعده«الاصل دلیل حیث لا دلیل»نیز مؤید این نظر است.

3-قواعد فقهی از نگاه ابن ادریس

اشاره

برای قاعده فقهی تعریف های مختلف اما نزدیک به هم ارائه شده است (1)و هر کدام دارای نقاط قوت و ضعفی است و شاید مناسب ترین تعریف،تعریفی مرکب از عناصر اصلی تعریف های ارائه شده باشد و آن این که:قاعده فقهی قضیه ای کلی است که بر همه جزئیات خود منطبق است و به طور نوعی (2)در ابواب مختلف فقهی جریان دارد.طبق این تعریف،تفاوت عمده آن با مسئله فقهی،توسعه و شمول بیشتر آن و نیز جریان آن در ابواب مختلف فقهی است.

حال پس از تعریف قاعده فقهی،در این مبحث در پی پاسخ گویی به سه سؤال زیر هستیم:

نخست این که آیا ابن ادریس در سرائر به قواعد فقهی توجه داشته و در استنباطات خود از آنها بهره گرفته است یا خیر؟سؤال دوم این است که در صورت بهره گرفتن از آنها،کیفیت آن کدام است و بالاخره قواعد ذکر شده در سرائر کدامند؟