تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 217

ص:230

1- (1) .ابن طاووس،کشف المحجه،ص127-130.
2- (2) .از جمله:علامه حلی،اجازه به بنی زهره،ص63-64 و شهید اول،الذکری،ص253.
3- (3) .مجلسی،بحارالانوار،ج104،ص45.
4- (4) .صاحب معالم،الاجازه الکبیره،ص18،به نقل از اجازه محمد بن صالح.
5- (5) .ابن طاووس،فلاح،ص31،29،17،9،2؛الدروع،ص33-266،170،77،35؛کشف المحجه،ص1؛مهج،ص2؛الیقین،ص86؛فرج،ص1؛اقبال،ص13؛جمال،ص2.
6- (6) .ابن طاووس،الامان،ص198.

ابن طاووس هرگز با آن وضوح که به نقد کلام پرداخته،به نقد فقه روی نکرده است. (1)گویی او همواره با این پرسش مواجه بوده که چرا هم چون دیگر عالمان،به افتاء نمی پردازد و کتابی در فقه نمی نویسد،و بارها به پاسخ این پرسش برخاسته است.نمونه هایی آشکار از این پاسخ را می توان هم در کشف المحجه و هم الاجازات او یافت. (2)مواردی را که وی برای پرهیز از فقه یاد کرده است این گونه می توان جمع بندی کرد:

الف)کثرت اختلاف در فقه

ابن طاووس در الاجازات،نخستین توجیه خود را«کثرت اختلاف در روایت بین فقهای اصحاب در تکالیف نفلیه(استحبابی)»عنوان کرده است. (3)اما به نظر می رسد کثرت اختلاف در فقه،به طور کلی همواره برای ابن طاووس مسئله ای آزار دهنده بوده و به مناسبت های مختلف،تلویحاً اختلاف میان فقها را به نقد گرفته است.وی افزون بر نقدهای کلی که بر اختلاف در بیان شریعت وارد ساخته، (4)به طور خاص نیز نمونه هایی را مورد نقد قرار داده است؛از جمله در اختلاف اقوال شیخ مفید در مسئله واحد اشاره ای کرده (5)و ادعای اجماع سید مرتضی درباره عدم حجیت خبر واحد را که در عمل مقابل با رویه معمول نزد بسیاری دیگر از امامیه قرار گرفته را به نقد گرفته است. (6)او گستره