تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 228

ص:241

1- (1) .احزاب،6،33.
2- (2) .محقق حلی،شرائع،ج2،ص272.
3- (3) .مائده،33،5.
4- (4) .محقق حلی،شرائع،ج4،ص181.
5- (5) .مثلاً محقق حلی،شرائع،ج1،ص228،ج3،ص263،62،ج4،ص236.
6- (6) .محقق حلی،المعتبر،ج1،ص124؛تأیید همین مطلب،آبی،کشف الرموز،ج1،ص219.
7- (7) .آبی،کشف الرموز،ج1،ص490،219.
8- (8) .نیز 51 مورد در المختصر النافع،38 مورد در المعتبر،و سه مورد در الرسائل التسع.
9- (9) .183 مورد در عقود و 68 مورد در ایقاعات.

یکی از مباحث اصولی که محقق حلی نظر خاص درباره آن دارد و مشترک میان کتاب و سنت است،مسئله عام و خاص«متنافی الظاهر»است.او بر خلاف دیگر اصولیان که در این موارد،یا مانند ابن زهره و قول منقول از سید مرتضی و شیخ طوسی عام را ناسخ خاص،یا خاص را مخصص عام می شمارند،موضعی کاملاً متفاوت اتخاذ کرده است.از نظر او در این موارد تاریخ تخاطب است که اهمیت دارد و آنچه تعیین کننده است این است که کدامیک در تاریخ مقدم بر دیگری باشد. (1)

دوم)سنّت

می دانیم که مسئله حجیت خبر واحد پیش از مکتب حله معرکه آراء امامیه بوده است.فارغ از متقدمان امامیه،از سده پنجم هجری،مخالفت با حجیت آن از سوی متکلمان،و قول به حجیت آن از سوی مکتب شیخ طوسی،به مهم ترین امتیاز این دو مکتب تبدیل شده بود،و در جانب منتقدان شیخ طوسی چون ابن ادریس نیز،یکی از شاخصه ها بازگشت به عدم حجیت آن بود. (2)

اما به نظر می رسد در مکتب حله،داوری ها در مسئله به مسائل ظریف تری معطوف شده و شخص محقق حلی،از آن پرهیز داشته است که به سادگی خود را در شمار مؤیدان یا مخالفان حجیت خبر واحد قرار دهد.او قول به حجیت مطلق اخبار را به اهل ظاهر و حشویه نسبت می دهد، (3)با تفسیری که از کلام شیخ طوسی به دست