تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 246

ص:259

1- (1) .محقق حلی،المعتبر،ج2،ص279 و المسائل العزیه،ص109.
2- (2) .معارج،ص181.
3- (3) .همان،ص179-180.
4- (4) .همان،ص182-194.
5- (5) .همان،ص185 و معالم الاصول،ص226.
6- (6) .تونی،الوافیه،ص229 و محقق حلی،المعتبر،ج1،ص423.

تقلید آورده (1)که غالب آنها در کتب اصولی پیشین از امامیه مطرح نشده و بخش هایی از آن در منابع پسین مورد توجه خاص قرار گرفته است. (2)

ب)ابتکار در دسته بندی فقه

اشاره

محقق حلی با الهام از طرح های پیشینیان،توانست طرح جامعی در مورد باب بندی و دسته بندی بحث های فقهی،ارائه دهد.محقق حلی،در کتاب شرایع الاسلام،فقه را به چهار بخش تقسیم می کند:عبادات،عقود،ایقاعات و احکام.

عبادات را در ده کتاب قرار می دهد:طهارت،صلات،زکات،خمس،صوم،اعتکاف،حج،عمره،جهاد و امر به معروف و نهی از منکر.

عقود را در هجده کتاب قرار می دهد:تجارت،رهن،مفلس،حجر،ضمان[حواله و کفالت را در ضمن آن آورده]،صلح،شرکت،مضاربه،مزارعه،مساقات،ودیعه،عاریه،اجاره،وکالت،وقف،هبه،سبق و رمایه،وصیت و نکاح.

ایقاعات را در ده کتاب قرار می دهد:طلاق،ظهار،ایلاء،لعان،عتق،تدبیر،مکاتبه،استیلاد،اقرار،جعاله،أیمان و نذر.

احکام را در دوازده کتاب:صید و ذباحه،اطعمه و اشربه،غصب،شفعه،احیای موات،لقطه،فرائض،قضا،شهادات،حدود و تعزیرات،قصاص و دیات. (3)

بیشتر عناوین کلی که در دسته بندی محقق،به کار رفته،در کلام ابوالصلاح حلبی و سلار بن عبدالعزیز دیلمی،آمده است و تنها عنوانی که وی افزوده