تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 253

ص:266

1- (1) .ر.ک:مجله فقه اهل البیت،ش13.
2- (2) .این کتاب مختصر کتاب شرایع الاسلام مؤلف است.اگر تاریخ تألیف شرائع الاسلام آن طور که گفته شده 670 یا قدری قبل از 670 قمری باشد تاریخ تألیف این مختصر میان حدود 672-670 قمری است؛زیرا درسال 672 قمری شرح آبی بر مختصر به نام کشف الرموز در زمان حیات محقق حلی تألیف شده است.این کتاب در تعدادی از اجازه هایی که فقها برای هم نوشته اند ذکر شده:شهید اول در اجازه مورخ 770 قمری به ابن نجده می نویسد:«ابن نجده شرایع و مختصر آن که تألیف امام سعید فخر مذهب و محقق الحقائق[محقق حلی]است نزد من خوانده است».
3- (3) .فهرست کتاب های چاپی عربی،ص501.

-جامع المدارک فی شرح المختصر النافع؛تألیف سید احمد خوانساری از مراجع تقلید معاصر است.این کتاب در هفت جلد در سال 1338 به بعد در تهران و قم دو بار چاپ شده و مورد توجه خاص فقها و فضلای معاصر قرار گرفته است.

د)کتاب های تألیفی دوره ناقص فقه

دسته دوم از کتاب های محقق حلی درباره بخشی از مباحث فقهی است؛مانند المعتبر(شرح المختصر النافع). (1)

محقق حلی پس از نگاشتن کتاب شرایع الاسلام،با تلخیص آن،المختصر النافع یا«النافع فی مختصر الشرائع»را تألیف کرد و چون کتاب دوم به دلیل شدت اختصار نیاز به شرح داشت،درصدد بود که شرحی شامل دلیل یا دلیل های هر مسئله بنگارد؛اما موانع،این کار را به تأخیر می انداخت تا این که بهاء المله و الدین محمد بن محمد جوینی از او خواست که شرحی بر مختصر نافع بنویسد و این درخواست،موجب شد که کتاب المعتبر(المعتبر فی شرح المختصر)را برای وی و به نام وی بنگارد.

معتبر یکی از مهم ترین کتاب های فقهی استدلالی شیعه است که در هر مسئله علاوه بر نقل اقوال فقهای شیعه اقوال فقهای عامه را نیز یاد کرده و دلیل مختار و فتوای خود را بیان کرده است و می توان این کتاب را از کتاب های فقه مقارن به شمار آورد.

این کتاب در دو جلد شامل مقدمه ای در اصول فقه،و کتاب طهارت تا