تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 259

ص:272

میان محقق حلّی و علامه حلی اختلاف نظر است.محقق معتقد است که مجتهد در صورت نسیان دلیلِ فتوای گذشته،باید دوباره اجتهاد کند و طبق اجتهاد جدیدش فتوا دهد؛اما از نظر علامه حلی مجتهد میان اجتهاد جدید و بنا گذاشتن بر اجتهاد قبلی مخیر است.او می نویسد:«چنان چه مجتهد دلیل فتوای اولش را به یاد داشته باشد،تکرار اجتهاد بر او واجب نیست؛و گرنه اجتهاد کند و در صورتی که مخالف با اجتهاد قبلی اش باشد،دوباره فتوا داده و به مستفتی رجوعش را اطلاع دهد؛اما اگر اجتهاد نکرد آیا می تواند بر همان اجتهاد بنا گذارده و بدان فتوا بدهد؟اقرب چنین است». (1)

چهارم)راه تشخیص اعلم

مقلد در احکام فرعی باید به مجتهد رجوع کند و چنان چه مجتهدان متعدد باشند،باید در صورت اختلاف نظر آنان به مجتهد اعلم مراجعه کند.علامه در این باره می گوید:

اگر حادثه ای برای مقلد پیش آید،به مفتی رجوع کند و اگر مفتی متعدد بود به آن چه که آنان بر آن اتفاق نظر دارند مراجعه کند،و اگر آنان اختلاف نظر داشتند به مجتهد اعلم زاهدتر مراجعه کند و اگر در آن هم مساوی بودند،مخیر خواهد بود. (2)

علامه معتقد است که برای تشخیص اعلم،تفحص از خود اعلم لازم نیست و با تسامح یا از راه قراین عادی اعلم را به دست می آورند و دقت خاصی در این امر واجب نیست. (3)