تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 271

ص:284

1- (1) .علامه حلی،مبادی الوصول،ص95.
2- (2) .همان،ص125.
3- (3) .همان،ص159.
4- (4) .همان،ص177.
5- (5) .همان،ص200.
6- (6) .همان،ص215.
7- (7) .همان،ص240.

دوره ای که علمی را تدوین و تألیف کرده،رأی و نظری قوی تر برایش جلوه می کرده؛از این رو آن را بیان کرده است.این تعدد آرا به گونه ای است که گاه به تناقض در نظریه های او منجر شده است.بر این اساس،شناخت رأی واحد و قطعی علامه در برخی از مسائل با مشکل مواجه می شود.در این جا به یک مورد اشاره می کنیم:

بی تردید از آیه «فَلا تَقُلْ لَهُما أُفٍّ» تحریم ضرب نیز استفاده می شود؛ولی در وجه آن اختلاف است.علامه در تهذیب الوصول وجه استفاده تحریم را از آیه،قیاس می داند (1)در صورتی که در کتاب مبادی،وجه آن را الحاق مسکوت به منطوق دانسته و تصریح می کند که این از باب قیاس نیست. (2)

چهار.اصول مقارن

از شیوه بحث کردن علامه در تهذیب و مبادی استفاده می شود که روی سخن علامه بیشتر با اهل سنت است؛ازاین رو،نه تنها از علمای شیعه ذکری به میان نیاورده،بلکه مبانی فکری اهل سنت را مطرح،و آنها را نقد و بررسی کرده است.برای نمونه در بحث«علت مستنبطه»شش راه دستیابی به علت را بحث و نقد کرده است. (3)یا در بحث عام و خاص به اموری که اهل سنت آنها را مخصص پنداشته اند،اشاره و نقادی کرده است. (4)

البته علامه بار دیگر،هم چون شیخ طوسی و سید مرتضی با توجه به احاطه علمی اش بر مکاتب و مذاهب گوناگون،عناصر و مباحثی از اصول فقه آنان را وارد اصول شیعه کرده و آنها را بر وفق مذهب شیعه بازسازی و به آنها معنایی که با معنای