تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 304

ص:317

این سؤال مواجه بوده است که چون نیابت با موت منوب عنه باطل می شود،پس نیابتی که برای فقها وجود داشته،با توجه به این که از طرف امام صادق علیه السلام بوده و آن حضرت در مقوله عمر بن حنظله آنان را حاکم و نماینده خود قرار داده است،چگونه می تواند پس از دوران زندگی امام صادق علیه السلام ادامه پیدا کند؟محقق کرکی در پایان عبارت فوق در صدد پاسخ به این سؤال برآمده می فرمایند:«این نصب امام صادق علیه السلام شمول دارد و همه زمان ها را می گیرد و وقوع و صدور آن در زمان امام صادق علیه السلام در شمول آن خدشه ای وارد نمی کند؛زیرا حکم پیامبر صلی الله علیه و آله و امام علیه السلام بر یک فرد حکم بر همه افراد است».

ب)عموم نیابت

در عبارت فوق سه مرتبه بر عام بودن نیابت فقیهان تصریح کرده است و می فرماید:«به فرموده امام صادق علیه السلام در همه مواردی که برای نیابت نقشی هست،فقیه نیابت دارد»

و پس از ذکر چند نمونه از اختیارات فقیهان دوباره تأکید می کند:«و بالاخره هر آن چه برای حاکم منصوب از طرف امام علیه السلام ثابت است،فقیه ولایت دارد».

و برای رفع این شبهه که کسی گمان نکند فقیه تنها در قضاوت و فتوا از طرف امامان منصوب شده و قلمرو اختیارات او در محدوده امور حسبیه است،در ادامه بحث با طرح پرسش و پاسخی مسئله را روشن می سازد:

گفته نشود که فقیه برای حکم و فتوا صادر کردن منصوب شده و امامت نماز جمعه خارج از این دو است.در پاسخ می گوییم:این سخن در نهایت سقوط است؛زیرا فقیه از طرف ائمه علیهم السلام منصوب شده که در همه امور شرعی حکومت نماید؛چنان که از مقدمه دانسته شد. (1)