تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 317

ص:330

می شود». (1)شیخوخت اجازه برای اولین بار از سوی شهید اول در ذکری الشیعه مورد توجه قرار گرفت و متأخرین پس از وی آن را در طی قرن ها پذیرفتند.

هفت.مرسلات را مطلقاً حجت نمی داند حتی از ابن ابی عمیر؛از این رو«حق الماره»را که دلیل آن مرسله ابن ابی عمیر است،جایز نمی داند.

شهید ثانی مبانی مهم خود را در کتاب تمهید القواعد بیان کرده است.شهید در این کتاب به ترتیب صد قاعده اصولی و صد قاعد ادبی را با فروع و مصادیق آنها ذکر کرده است.او مباحث کتابش را با عنوان«باب»شروع کرده و سپس«فصل»و بعد از آن«مقدمه»و در نهایت به طرح«قواعد»پرداخته است.ابواب اصولی این کتاب چنین است:

المقصد الاول:فی الحکم؛المقصد الثانی:فی الکتاب و السنه؛المقصد الثالث:فی الاجماع؛المقصد الرابع:فی القیاس؛المقصد الخامس:فی ادله اختلف فیها؛المقصد السادس:فی التعادل و التراجیح؛المقصد السابع:فی الاجتهاد و التقلید.شهید ضمن این صد قاعده،مهم ترین مباحث اصولی هر بابی را به خوبی بیان کرده است.

2-مقایسه تمهید القواعد با القواعد و الفوائد

اشاره

کتاب القواعد شهید اول و تمهید القواعد شهید ثانی نخستین کتاب هایی می باشند که مباحث فقهی و اصولی و ادبی را به سبک قاعده مطرح کرده اند و هر یک خصوصیات و ویژگی هایی دارند که آنها را از سایر کتاب های مشابه جدا می سازد؛از این رو،مقایسه اجمالی آن دو حایز اهمیت است.

-القواعد و الفوائد حاوی قواعد اصولی،فقهی و ادبی است؛در حالی که تمهید القواعد تنها شامل قواعد ادبی و اصولی است.