تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 321

ص:334

1- (1) .همان.
2- (2) .همان،ص179،175.
3- (3) .همان،ص234،218.
4- (4) .البته فرق ها به فقه اختصاص ندارد و در لغت،اصول و...نیز کاربرد دارد و کتاب هایی نیز در این زمینه تدوین شده است.

قرافی.شهید ثانی در کتاب تمهید القواعد به گونه تلفیقی عمل کرده است؛بدین معنا که علاوه بر ذکر قواعد،گاهی به فروق میان قواعد و مسائل فقهی پرداخته است؛برای نمونه او فرق میان خبر و انشا را بیان کرده است.

و)بیان واژه های مختلف یک قاعده

شهید روش معجم نگاری را تا حدودی در کتاب التمهید به کار بسته است.او در آن جا نام های متعدد هر قاعده را متذکر شده است.او می گوید:

استصحاب حال نزد بیشتر محققان،حجت است و گاهی از آن این گونه تعبیر می شود که اصل در هر حادثی،تقدیر آن به نزدیک ترین زمان است و نیز گاهی چنین تعبیر می شود:اصل،بقای هر چیزی بر همان صفتی است که در گذشته بر آن بوده است. (1)

ز)بیان محل نزاع

مشخص نبودن محل اختلاف در مباحث اختلافی،به بحث های طولانی و بی حاصل منجر می شود.شهید با درک این ضرورت،موارد اختلاف و محل نزاع را به طور دقیق و صحیح تبیین کرده است؛برای نمونه او در این بحث که آیا جمع غیر مضاف و غیر مدخول به الف و لام،افاده عموم می کند یا نه،پس از بیان مبنای اختلاف که اقل جمع دو یا سه است،می گوید:«و سزاوار است که محل نزاع و اختلاف روشن شود.اختلاف در لفظی است که مفید جمع است؛مثل«زیدان»و«رجال»،نه در لفظ«ج م ع»؛زیرا قطعاً آن لفظ بر دو تا-بدون هیچ اختلافی-اطلاق می شود». (2)