کتابخانه بالقرآن

تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 327

صفحه 327

ص:340

1- (1) .مجمع،ج7،ص421.
2- (2) .مجمع الفائده،ج2،ص112.

ج)دلیل مداری

محقق اردبیلی در هر مسئله ای پایبند دلیل است.وی نوشته است:«لانه لابد من دلیل،و قد لایکون ما اعتقدوه دلیلا،دلیلا عند المفتی». (1)

اگر مطلبی دلیل نداشت نمی پذیرفت؛هر چند مشهور فقها بر آن فتوا داده باشند.و بعضی همین را نقطه ضعف اردبیلی محسوب داشته اند.وحید بهبهانی نوشته است:«فانه فی غالب المواضع یناقش و یقول کذلک[که بر فتوا و رأی مشهور دلیلی نیافتم]فلو صح مناقشاته لم یبق للشرع و الفقه اثر اصلا». (2)

د)ادب علمی

محقق اردبیلی در عین برخورداری از شجاعت علمی و آزادی فکر در مخالفت با فتوای مشهور هیچ گاه در اظهار نظرها و نقدها به بزرگان تندی نکرده است؛بلکه غالباً تواضع می کند و با تجلیل از بزرگان یاد می کند.به هنگام نام علامه می نویسد:«تفضل الله علینا ببرکاته رشحه من بحر علوم افاضه علیه». (3)

یا نسبت به شیخ طوسی نوشته است:«ذکره رئیس المجتهدین و المحدثین محی الدین فی مثل المصباح و التهذیب الذین علیها مدار الدین». (4)

سعی می کند کلام بزرگان را خوب بفهمد و تا آن جا که امکان دارد توجیه کند:«ینبغی مماشاه العلماء المتقدمین مع التفکر التام فی کلامهم و التأویل النتصرف مهما امکن و الانطباق علی قوانین الشرع الشریف». (5)