تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 328

ص:341

1- (1) .همان،ج 2،ص296.
2- (2) .حاشیه بر متاجر مجمع الفایده،ص263.
3- (3) .مجمع الفایده و البرهان،ج2،ص370.
4- (4) .همان،ج 2،ص292.
5- (5) .مجمع الفایده و البرهان،ج3،ص381.

خیلی جاها شکسته نفسی دارد:«لما یظهر من الاخبار علی فهمی اللهم لاتؤاخذنی بفهمی و الجمله هذا الذی فهمته،اللهم لاتؤاخذنی بما فهمته، (1)اللهم لاتؤاخذنی بما فهمته (2)هذا ما فهمته فانا معذور، (3)هذا ما وصل الیه نظری القاصر». (4)

ه)توجه به نقش دو عنصر زمان و مکان در اجتهاد

در باب نماز مسافر می نویسد:«لایمکن القول بکلیه شیئ بل مختلف الاحکام باعتبار الخصوصیات و الاحوال و الازمان و الامکنه و الاشخاص و هو ظاهر و باستخراج هذه الاختلافات و الانطباق علی الجزئیات انما خوذه من الشرع الشریف،امتیاز اهل العلم و الفقه شکر الله سعیهم و رفع درجاتهم» (5)

و)توجه به موضوع شناسی

به مقاله محقق اردبیلی و موضوع شناسی در مجله فقه از همین نویسنده مراجعه شود.

2-مبانی فقهی و اصولی محقق اردبیلی

الف)اجماع و شهرت

-مخالفت یک فقیه را مخل اجماع می داند؛مثلاً مخالفت محقق در معتبر را دلیل رد اجماع گرفته. (6)