تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 360

ص:373

این کتاب،در حقیقت یکی از مهم ترین فتوحات علمی به حساب می آید که در دوران اخیر در علم اصول صورت گرفته است.

بررسی و ارزیابی این کتاب و تعیین جایگاه آن در علم اصول جدید،نیازمند آن است که کند و کاو مختصری درباره دیدگاه های ابتکاری وحید صورت گیرد و پیوند این دیدگاه های تازه با تحولاتی که فقهای پس از او در دیدگاه های یاد شده ایجاد کردند،معلوم گردد.بدین سان می توان به نقش پیشتازی دیدگاه های وحید در علم اصول پی برد.اکنون آن دیدگاه ها را با شرح مختصری عرضه خواهیم داشت:

الف)جداسازی امارات از اصول

ریشه های نخستین فکر جداسازی امارات از اصول،به وحید بهبهانی بر می گردد و پیش از وحید،فقها فرقی بین این دو نوع دلیل نمی گذاشتند.چنان که فقهای مذاهب چهارگانه اهل سنت،هنوز نیز بین امارات و اصول،جدایی نمی بینند و امارات و اصول را یک جا و در ضمن بحث از دلیل های شرعیه می آوردند.سرآغاز جداسازی این دو گونه دلیل را از هم دیگر،برای نخستین بار نزد وحید بهبهانی می یابیم.شیخ انصاری در آغاز مقصد سوم از فرائد الاصول یادآوری می کند:«جدا ساختن امارات از اصول،و امارات را دلیل های اجتهادی،و اصول را دلیل های فقاهتی نامیدن،از وحید بهبهانی است».

ب)تجزیه و تقسیم شک

مباحث شک بخش گسترده ای-اگر نگوییم بیشترین بخش-از علم اصول جدید را در برگرفته است؛زیرا همه مباحث مربوط به اصول عملیه در مبحث