تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 362

ص:375

احتیاط و اشتغال ذمه می شود؛به دلیل قاعده عقلی«اشتغال ذمه یقینی،برائت یقینی می خواهد».

ج)شبهه محصوره و غیر محصوره از نگاه وحید بهبهانی

وحید بهبهانی در کتاب فوائد،قطع آور بودن علم اجمالی را به دو گونه مورد بحث قرار می دهد:

-اطراف علم اجمالی محدود بوده و در دایره کوچکی محصور باشد؛

-اطراف علم اجمالی محصور نبوده و در دایره ای گسترده باشد.

سپس می گوید که در قسم اول،علم اجمالی قطعی است(تکلیف قطعی را برای مکلف معلوم می کند)؛ولی در قسم دوم قطعی نیست.به عقیده او در قسم اول،علم اجمالی علت است برای حکم«حرام بودن مخالفت قطعی»با امر شارع. (1)

نکته ها و پیام ها

1.ورود مسائل نو در دانش اصول برای دفع شبهات اخباریان مانند حجیت قطع حاصل از مقدمات عقلی،تقدیم دلیل عقلی بر نقلی در موارد خاص،برائت در شبهات حکمی تحریمیه؛

2.پایان سلطه اخباری گری بر حوزه های فعال شیعه و رونق مجدد اصول؛

3.تهذیب اصول از بعضی مباحثی که به تقلید از اصول اهل سنت در اصول شیعه وارد شده بود مانند قیاس،استحسان،مصالح مرسله و...؛

4.به وجود آمدن نوعی اعتدال در استنباط مسائل فقهی؛

5.عرضه موسوعه های عظیم فقهی مانند جواهر الکلام،مستند الشیعه،ریاض المسائل،مفتاح الکرامه و...؛