تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 371

ص:384

پیدا کردن دیدی روشن از مسائل آن علم،نقشی بسزا دارد.بدین سبب،آشنایی با تاریخ پیدایش مسائل هر علم،به ویژه در پژوهش های امروزین،بسیار در خور توجه می باشد.

شیخ انصاری در دانش فقه و اصول،به این نکته به خوبی توجه دارد.از این روی،در بسیاری موارد،وقتی به طرح مسئله ای می پردازد،تاریخ و زمان پیدایش آن را نیز بیان می کند.مطالعه کتاب:فرائد الاصول و المکاسب این مطلب را به خوبی روشن می سازد.

4-نظریه«حکومت»و«ورود»

اشاره

نظریه حکومت و ورود،از ابتکارهای اصولی شیخ انصاری به شمار می آید.این نظریه که بار مفهومی خاصی را در دانش اصول دارد،از اهمیت و نقش کاربردی در خوری در حل تعارض ادله و استنباط احکام،برخوردار است.

پیش از شیخ انصاری،زمینه هایی از این ابتکار وجود داشته است؛ولی بسیار کم رنگ و بی شکل.گاه،فقیهان دلیلی را بر دلیلی دیگر مقدم می دیده اند؛ولی این تقدم و برتری،بر پایه و اساسی که بعدها شیخ آن را قانونمند کرد،برای آنان مبهم و پوشیده بود.تقدم را می دانستند؛اما سبب و ضابطه آن را به درستی نمی شناختند:

«میرزا حبیب الله رشتی،روزی از استاد خود(صاحب جواهر)،سبب تقدم حدیثی بر حدیث دیگر را پرسید؛ولی از جواب استاد قانع نشد.فهمید که برای حل این اشکال باید نزد شیخ انصاری برود.به محضر وی رسید و اشکال خود را باز گفت:شیخ،با توضیحی به اختصار از قاعده حکومت،پاسخ او را بیان کرد.محقق رشتی از این پاسخ مبهوت گردید.شیخ انصاری به او فرمود:برای آن که پاسخ را به درستی بفهمی،باید دست کم،دو ماه درس بگویم.همین باعث شد