تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 372

ص:385

که او،درس صاحب جواهر را ترک بگوید و در حوزه درس شیخ حاضر شود». (1)

استاد و شاگرد،در تقدم یکی از دو حدیث بر دیگری توافق داشته اند؛ولی چون با معیار تقدم،به گونه تخصیص و تخصص-که هر دو به خوبی می شناخته اند-هماهنگی نداشته اند.برای یافتن سبب و نحوه آن،گفت وگو می کرده اند.صاحب جواهر،قادر به تبیین معیاری روشن برای این نحوه تقدم،نبوده است؛اما شیخ به آن دست یافته بود.

تبیین نظریه شیخ

اشاره

این نظریه،با این که نظریه ای نو است؛ولی شیخ هیچ جا به تفصیل درباره آن سخن نگفته؛بلکه در توضیح آن،به سخنانی پراکنده،در لابه لای مباحث،بسنده کرده است؛البته اصولیان پس از او،با تفصیلی در خور،این نظریه را شکافته اند و تصویر دقیق و روشن تری را از آن ارائه کرده اند.

یکم)مفهوم حکومت

«و المراد بالحکومه ان یکون احد الدلیلین بمدلوله اللفظی متعرضا لحال دلیل اخر من حیث اثبات حکم لشیئ أو نفیه عنه». (2)

حکومت،یعنی این که یکی از دو دلیل،به مدلول لفظی اش،متعرض حال دلیل دیگر شود؛بدین گونه:یا حکم آن را برای موضوعی دیگر نیز ثابت یا نفی کند.در جای دیگر می نویسد:

«ضابط الحکومه:این یکون احد الدلیلین بمدلوله اللفظی متعرضا لحال الدلیل الاخر و رافعا للحکم الثابت بالدلیل الاخر عن بعض افراد موضوعه،