- سخن ناشر 1
- اشاره 7
- مروری بر فصل های کتاب 9
- اشاره 15
- فقه شیعه در سده نخست هجری(دوره صحابه و تابعین) 15
- اشاره 15
- اشاره 16
- الف)حارث بن عبدالله اعور(65ق) 17
- ب)صعصعهه بن صوحان(60ق) 18
- ج)اصبغ بن نباته 18
- د)سوید بن غفله جعفی 19
- ه)ابوعمر زاذان کندی(821ق) 19
- اشاره 20
- ب)علی بن ابی رافع 24
- الف)ابورافع صحابی 24
- د)ربیعه بن سمیع 25
- شکل گیری فقه جعفری 26
- 1-فقیهان نیمه نخست سده دوم هجری 26
- اشاره 26
- ب)ابوحمزه ثمالی 29
- الف)زراره بن اعین 30
- 2-فقیهان جعفری نیمه دوم سده دوم هجری 30
- اشاره 30
- تألیفات ابوبصیر 33
- 3-محمد بن مسلم 33
- اشاره 35
- جریان های فکری مکتب جعفری 35
- الف)ابومحمد هشام بن حکم کندی(187ق) 36
- 1-جریان عقل گرا 36
- اشاره 36
- آثار فقهی و اصولی هشام بن حکم 37
- اشاره 38
- ب)یونس بن عبد الرحمن(230) 38
- آثار فقهی و اصولی یونس 39
- معاصران و شاگردان یونس 41
- اشاره 43
- ج)اندیشه های فقهی فضل بن شاذان 43
- آثار فقهی فضل بن شاذان 44
- الف)هشام بن سالم 45
- 2-جریان حدیث گرا 45
- ب)بزنطی 46
- 3-جریان فراگیر 47
- نکته ها و پیام ها 50
- اشاره 53
- 1-جریان حدیث گرای قم در اواخر سده سوم 54
- جریان حدیث گرا 54
- الف)بازتاب های تقابل هشامین در قم 54
- اشاره 54
- ب)جناح بندی درونی جریان حدیث گرای قم 58
- 2-جریان حدیث گرای قم در سده چهارم هجری 61
- الف)کلینی و تألیف کافی 61
- اشاره 61
- ب)علی بن بابویه و تألیف کتاب الشرایع 62
- ج)ابن قولویه و تألیف کامل الزیارات 64
- اشاره 65
- د)ابن بابویه قمی 65
- یکم)ابن بابویه و اندیشه فقهی 67
- دوم)آثار فقهی ابن بابویه 72
- جریان اجتهاد 75
- اشاره 75
- اشاره 76
- اشاره 76
- الف)ابن عقیل عمانی 76
- 1-اجتهاد عقل گرا 76
- اندیشه های اصولی ابن عقیل 78
- ب)ابن جنید اسکافی 80
- اشاره 80
- گذری بر زندگی و شخصیت علمی ابن جنید 80
- قیاس و رأی در فقه ابن جنید 85
- 2-اجتهاد معتدل 87
- اشاره 87
- اشاره 88
- یکم)مبانی اصولی شیخ مفید 89
- دوم)اثرگذاری شیخ مفید بر شیوه آموزش فقه شیعه 93
- ب)سید مرتضی 100
- اشاره 100
- یکم)مبانی اصولی سید مرتضی 103
- اشاره 113
- ج)شیخ طوسی(مکتب فراگیر) 113
- یکم)خدمات شیخ به فقه امامیه 114
- دوم)تنظیم و عرضه فقه در سبک های مختلف 115
- سوم)ویژگی های مکتب فقهی شیخ طوسی 120
- چهارم)توجه به نقش عقل در استنباط 122
- پنجم)حجیت خبر واحد 123
- ششم)آثار فقهی و اصولی شیخ 124
- نکته ها و پیام ها 126
- 1-تدوین اصول فقه 126
- 7-بنیانگذاری شیوه اجتهاد معتدل و انقراض شیوه های عقل گرایی افراطی. 127
- 4-توسعه در ادله استنباط و وارد کردن عناصری مانند اجماع و عقل در منابع استنباط. 127
- 2-تدوین فقه مقارن 127
- 8-مدرسه های فعال این دوره 127
- مدرسه قم و ری 127
- 6-تدوین موسوعه های حدیثی و کتب اربعه شیعه. 127
- 5-تفکیک صفوف اهل حدیث و اهل اجتهاد از یکدیگر و غلبه اهل اجتهاد بر اهل حدیث. 127
- اشاره 127
- 3-تفریع فروع و فقه استدلالی 127
- مدرسه نجف 128
- اشاره 129
- اشاره 129
- فقیهان وابسته به جریان فکری متکلمان 129
- اشاره 131
- 2-طبرسی(حوزه خراسان) 131
- مبانی اصولی طبرسی 133
- 3-ابن شهر آشوب(حوزه طبرستان و گرگان) 135
- فقیهان وابسته به جریان فکری اهل حدیث 137
- اشاره 138
- فقیهان وابسته به جریان فکری شیخ طوسی 138
- 1-ابو علی حسن بن محمد طوسی«شیخ مفید ثانی»(بعد511ق) 138
- 2-ابو الفتوح رازی 141
- 3-ابن حمزه طوسی 142
- قطب الدین راوندی 149
- اشاره 149
- اشاره 149
- 1-اجماع 150
- 3-اخبار 152
- اشاره 156
- سدیدالدین حمصی 156
- حمصی در ستیز با تقلید 158
- اشاره 160
- ابن ادریس 160
- 1-مهم ترین اثر فقهی ابن ادریس 161
- اشاره 161
- یک.ماندگارسازی دانش فقه 163
- اشاره 163
- الف)انگیزه تألیف 163
- سه.مبارزه با تقلید و عرضه افکار نو 164
- یک.ویژگی های نگارشی 165
- اشاره 165
- ب)ویژگی های کتاب سرائر 165
- دو.ویژگی های محتوایی 168
- اشاره 172
- 2-مبانی اصولی و فقهی ابن ادریس 172
- الف)مباحث الفاظ 172
- 1-کتاب 173
- 2-خبر واحد 173
- 3-اجماع 189
- 4-دلیل عقل 194
- 5-مبحث تعادل و تراجیح 197
- اشاره 201
- 3-قواعد فقهی از نگاه ابن ادریس 201
- یکم)چگونگی استفاده ابن ادریس از قواعد 202
- دوم)قواعد ذکر شده در سرائر 203
- اشاره 207
- پیدایش حوزه حله 207
- 1-رضی الدین آوی 210
- اشاره 210
- 2-امیر ورام بن ابی فراس 212
- 3-ابن طاووس 215
- اشاره 215
- الف)کثرت اختلاف در فقه 217
- ج)در افتادن با تقلید 218
- ب)پرهیز از فتوا دادن به غیر مراد الهی 218
- 1-محقق حلی 221
- اشاره 221
- اقتدار فقه و اصول 221
- الف)مبانی اصولی و فقهی 224
- یکم)کتاب 224
- اشاره 224
- دوم)سنّت 228
- سوم)اجماع 233
- چهارم)عقل و اصول عملیه 236
- ب)ابتکار در دسته بندی فقه 246
- اشاره 246
- نقد و بررسی طرح محقق 250
- اشاره 251
- ج)آثار محقق حلی 251
- شروح و حواشی مختصر نافع 252
- د)کتاب های تألیفی دوره ناقص فقه 253
- اشاره 255
- 2-علامه حلی و ارائه فقه در سبک های مختلف 255
- اشاره 257
- یکم)تخصیص کتاب به خبر واحد 257
- سوم)بنای مجتهد بر اجتهاد سابق 258
- دوم)امکان تجزّی در اجتهاد 258
- چهارم)راه تشخیص اعلم 259
- ششم)ترتّب 260
- هفتم)تعارض احوال الفاظ 261
- یکم)آثار فقهی 263
- اشاره 263
- ب)آثار فقهی و اصولی 263
- دوم)آثار اصولی 268
- یک.اختصار 270
- دو.تعاریف 270
- سه.تعداد آرا و نظریه ها 270
- چهار.اصول مقارن 271
- پنج.اصول کاربردی 272
- شش.اصلاح روش استدلال 272
- نکته ها و پیام ها 273
- موقعیت فرهنگی جبل عامل 275
- اشاره 275
- -مدرسه جزّین 279
- مدارس فقهی جبل عامل 279
- مدرسه کرک نوح 281
- اشاره 282
- 1-نوآوری های شهید 282
- تغییرپذیری احکام 283
- تدوین قواعد فقهی 283
- صحیح و اعم 284
- طرح دلالت اقتضا و اشاره 285
- دسته بندی ابتکاری در انواع ظواهر 287
- گسترش دلیل عقل 287
- تجرّی 290
- اقسام استصحاب 291
- 2-آثار فقهی و اصولی شهید 292
- اجوبه ابن نجم الدین الأطراوی 292
- اشاره 292
- -اجوبه مسائل الفاضل المقداد 292
- -احکام الاموات(من الوصیه الی الزیاره) 293
- -البیان 293
- -الاربعون حدیثا 293
- -جواز ابداع السفر فی شهر رمضان 294
- -جامع البین من فوائد الشرحین 294
- -خلاصه الاعتبار فی الحج و الاعتمار 294
- -الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه 294
- -ذکری الشیعه فی احکام الشریعه 295
- -غایه المراد فی شرح نکت الإرشاد 296
- اشاره 296
- -القواعد و الفوائد 297
- -اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه 298
- اشاره 299
- محقق کرکی و فقه حکومتی 299
- اشاره 301
- 1-ولایت فقیه از نگاه محقق کرکی 301
- الف)نیابت فقیه 303
- ب)عموم نیابت 304
- د)حدود اختیارات ولی فقیه 308
- 2-محقق کرکی و عینیت بخشیدن به ولایت فقیه 310
- شهید ثانی شارح متون فقهی 315
- اشاره 315
- 1-مبانی فقهی و اصولی و رجالی شهید ثانی 316
- اشاره 317
- 2-مقایسه تمهید القواعد با القواعد و الفوائد 317
- الف)هدف و انگیزه 318
- اشاره 318
- -کیفیت طرح مباحث 318
- ج)بیان مصادیق قواعد 319
- ه)فرق شناسی 320
- و)بیان واژه های مختلف یک قاعده 321
- ز)بیان محل نزاع 321
- ح)الروضه البهیه 322
- الف)مسالک الافهام 322
- ب)روض الجنان 322
- د)تعلیقه بر ارشاد الأذهان علامه حلی 324
- ه)رسائل شهید ثانی 324
- محقق اردبیلی و دلیل مداری 325
- اشاره 325
- الف)پرهیز از بحث های بی فایده 326
- ب)پرهیز از خلط مسائل عرفی فقهی با مباحث عقلی فلسفی 326
- د)ادب علمی 327
- الف)اجماع و شهرت 328
- ه)توجه به نقش دو عنصر زمان و مکان در اجتهاد 328
- 2-مبانی فقهی و اصولی محقق اردبیلی 328
- و)توجه به موضوع شناسی 328
- ج)حجیت ظاهر قرآن 329
- ب)حجت بودن خبر واحد 329
- د)معذور دانستن جاهل 330
- ه)عدم لزوم اجتناب از اطراف شبهه محصوره 330
- و)دیدگاه های نو در مبحث طهارت 331
- ز)قبله 332
- نکته ها و پیام ها 333
- اشاره 337
- بنیان گذار اخباری گری 338
- علل پیدایش اخباری گری 338
- 1-شهرت طلبی 338
- 2-تأثیر فلسفه حسی و تجربه گرایی غرب 338
- 3-شرایط و مقتضیات زمان 339
- اشاره 340
- تفاوت های اصولیان و اخباریان 340
- 1-اجتهاد و تقلید 341
- 2-دانش اصول 341
- 3-حجیت ظاهر قرآن 341
- اخباریان تندرو و میانه رو 342
- اشاره 342
- 5-اجماع 342
- 1-اخباریان تندرو 342
- 6-عقل 342
- اشاره 343
- 2-اخباریان میانه رو 343
- شیخ یوسف بحرانی الگوی اعتدال 344
- شیوه استنباط صاحب حدائق 344
- اشاره 344
- دیدگاه های ویژه فقهی 349
- اشاره 353
- 1-تندروی های اخباریان 353
- عوامل استیلای مجدد مجتهدان 353
- 3-قوت استدلال و منطق وحید بهبهانی 354
- استاد کل وحید بهبهانی 356
- اشاره 356
- 2-شاگردان وحید 357
- 1-تألیفات وحید 357
- اشاره 359
- 3-مبانی فقهی و اصولی وحید بهبهانی 359
- ب)تجزیه و تقسیم شک 360
- الف)جداسازی امارات از اصول 360
- نکته ها و پیام ها 362
- اشاره 365
- اشاره 366
- 1-الگوی جدید شیخ در تقسیم اصول 366
- اشاره 369
- دوم)تفصیل بین شک در رافع و مقتضی 369
- یکم)تمییز بین اماره بودن استصحاب و اصل بودن آن 369
- سوم)تنبیهات استصحاب 370
- 3-اشاره به تاریخ پیدایش مسائل 370
- اشاره 371
- 4-نظریه«حکومت»و«ورود» 371
- یکم)مفهوم حکومت 372
- اشاره 372
- تبیین نظریه شیخ 372
- دوم)مفهوم ورود 373
- نقد مکتب شیخ انصاری 375
- اشاره 375
- اشاره 375
- 1-میرزای شیرازی 375
- چند نکته درباره میرزای شیرازی 376
- اشاره 379
- مبانی فقهی و اصولی و رجالی فقیه همدانی 380
- آثار حاج آقا رضا همدانی 380
- آثار فقهی سید کاظم یزدی 382
- اشاره 382
- اشاره 384
- محمد کاظم بن حسین خراسانی(1329ق)(آخوند خراسانی) 384
- 2-نقد آرای آخوند خراسانی 386
- درر الفوائد 386
- اللمعات النیره 386
- اشاره 386
- رسائل فقهی 386
- الف)میرزا محمد حسین نائینی 387
- آثار فقهی میرزا محمد حسین نائیئی 387
- اشاره 387
- ب)عبدالکریم حائری یزدی(1355ق) 388
- ج)محمدحسین اصفهانی 389
- اشاره 389
- یکم)آثار فقهی شیخ محمد حسین اصفهانی 390
- دوم)آثار آقا ضیاء الدین عراقی 391
- نکته ها و پیام ها 398
- سوم)آثار محمد حسین بروجردی 398
- اشاره 401
- اشاره 402
- اشاره 405
- الف)دلیل عقلی مستقل 405
- 2-ضرورت تشکیل حکومت اسلامی 405
- ب)دلیل عقلی غیر مستقل 406
- ج)سیره پیامبر صلی الله علیه و آله و امام علی علیه السلام 407
- د)دلایل نقلی تشکیل حکومت اسلامی 408
- اشاره 411
- 4-ولایت فقیه 411
- الف)بداهت و ضرورت عقلی ولایت فقیه 414
- اشاره 414
- اصل ضرورت تشکیل حکومت 414
- یکم)دلیل عقلی مستقل 418
- اشاره 418
- ب)دلیل های عقلی ولایت فقیه 418
- دوم)دلیل عقلی غیر مستقل 419
- ولایت فقیه از نگاه فقیهان معاصر امام 426
- اشاره 426
- اشاره 427
- الف)سید محمد حسین بروجردی رحمه الله 427
- ب)سید مصطفی خمینی 428
- ج)سید محمدرضا گلپایگانی رحمه الله 430
- د)سید عبدالاعلی موسوی سبزواری رحمه الله 431
- الف)سید محسن حکیم 432
- ب)آیت الله خویی 432
- اشاره 432
- 3-ولایت انتخابی فقیه 433
- نکته ها و پیام ها 435
ص:392
1- (1) .برای اطلاع بیشتر از شرح حال میرزای شیرازی ر.ک:هدایه الرازی الی الامام المجدد الشیرازی؛مقدمه تقریرات میرزای شیرازی،ج1،ص13؛اعیان الشیعه فی طبقات اعلام الشیعه،ج1،ص436؛تکمله امل الآمل؛فقهای نامدار شیعه؛معارف الرجال،ج2،ص233؛مقدمه تأسیس الشیعه؛مع علماء النجف؛تاریخ صد ساله روحانیت،ج2؛فقه و فقهای امامیه،ص300.
2-حاج آقا رضا همدانی(1322 ق)
اشاره
-1
حاج آقا رضا همدانی عالم و فقیه و اصولی و محقق بزرگ قرن چهاردهم هجری از برجسته ترین شاگردان میرزای شیرازی است که شب و روز را به مطالعه و تألیف و تصنیف می گذراند.شاگردش،جبل عاملی می نویسد:
درس فقه را که همان مصباح الفقیه باشد،روز قبل می نوشت و فردا آن را بر شاگردانش عرضه می داشت.جلسه درس وی در مسجد نزدیک منزلش برگزار می شد.او عادت داشت همیشه نیم ساعت زودتر می آمد و انتظار می کشید تا شاگردانش حاضر می شدند.غذای او معمولاً نان ایرانی بود که از بازار می خرید و با پنیر و باقلیات مصرف می کرد.نانی که می خورد تازه نبود.شب کم می خوابید و صبح زود بلند می شد و حجره جداگانه کوچکی داشت که در آن به مطالعه می پرداخت.بسیار منظم،دقیق و وقت شناس بود.هر گاه برای سؤالاتی بر او وارد می شدم،قلم به دست داشت و کتاب های وسائل و حدائق و جواهر در پیش روی او باز بود.قلم را بر زمین می گذاشت و جوابم را می داد و بی درنگ قلم را بر می داشت و من فوراً مرخص می شدم.قبل از غروب نیز درس فقه می گفت و بعد از نماز به زیارت حضرت علی علیه السلام شرفیاب می شد.تواضعی شگفت داشت.برای هر که وارد می شد قیام می کرد؛حتی در وسط درس برای شاگردانش قیام می نمود.خودش نیازهای روزمره را از بازار تهیه می کرد.روزی در مغازه قصابی ایستاده بود.قصاب که او را نمی شناخت،به مشتریان گوشت می داد و به ایشان