تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 38

ص:51

1- (1) .رجال کشی،ص224.
2- (2) .فهرست ابن ندیم،ص224؛الفهرست طوسی،ص175؛رجال نجاشی،ص433.کتاب الالفاظ ابن هشام درباره شیوه های خطاب بوده که بعدها نیز با همین عنوان«مباحث الفاظ»بخش مهمی از مباحث کتب اصولی را تشکیل داده است.
3- (3) .رجال نجاشی،ص433.
4- (4) .همان.
5- (5) .الفهرست طوسی،ص174.نسخه های مختلف این اصل به روایت کسانی چون ابن ابی عمیر و صفوان بن یحیی تا سده چهارم هجری باقی بوده است و نسخه ای از آن به روایت ابن ابی عمیر و علی بن حکم از منابع ابن بابویه در تدوین من لایحضره الفقیه بوده است.(مشیخه،ص25 و 26).

کتاب الالفاظ و الاخبارِ هشام بن حکم شاید بتوان گفت اولین اثری که به صورت مستقل در اصول نوشته شده از سوی فقیهان شیعه بوده است.

ب)یونس بن عبد الرحمن(230)

اشاره

-1

یونس امام کاظم و امام رضا را درک کرده و از محضر آن دو بزرگوار بهره وافر علمی برده است؛ (2)اما توفیق درک محضر امام صادق علیه السلام را نیافته و به گفته نجاشی،وی امام صادق علیه السلام را در یکی از سفرهای حج خود ملاقات کرده؛ولی فرصتی برای بهره گیری از آن حضرت پیدا نکرده است. (3)وی به محفل درس شماری از بزرگانِ اصحابِ امام صادق و امام کاظم مانند عبدالله بن مسکان،هشام بن سالم و هشام بن حکم حاضر شده و از آنان دانش آموخته؛ (4)اما هیچ یک از این شخصیت ها به اندازه هشام بن حکم در اعماق اندیشه یونس تأثیرگذار نبوده اند.برخی از عالمان متقدم،یونس را خلفِ هشام بن حکم و یکی از غلمان(شاگردان خاص)او شمرده اند. (5)کتاب سعد بن عبدالله اشعری که با عنوان کتاب مثالب هشام و یونس نوشته شده افزون بر این که مواضع تند سعد را نسبت به این دو شخصیت نشان می دهد،می رساند که هشام و یونس نماینده طرز فکری هستند که سعد کتاب خود را در نقض