تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 389

ص:402

به قرآن زدند و این آیه شریفه آمد: «وَ أْتُونِی بِأَهْلِکُمْ أَجْمَعِینَ» .بر این اساس در قم اقامت کردند.سرانجام در سال 1340 قمری حوزه علمیه قم را تأسیس کرد و شاگردان بسیاری را در این حوزه تربیت نمود.از شاگردان شیخ عبدالکریم حائری می توان«سید ابوالحسن رفیعی،سید محمد رضا گلپایگانی،سید شهاب الدین مرعشی نجفی و امام خمینی را نام برد.امام خمینی در نوشته های فقهی و اصولی خود به فتاوا و نظریات استادش توجه دارد و از او به عظمت یاد می کند.

امام خمینی در سال 1342 شمسی در ضمن یکی از سخنرانی های خود فرمودند:«مایی که وقتی مرحوم حاج شیخ عبد الکریم حائری مان از دنیا می رود،آقازاده هایشان،همان شب شام ندارند،مفت خوریم؛اما آنان که بانک های خارج را پر کرده اند و باز دست از سر ملت بر نمی دارند،مفت خور نیستند؟»

عقیقی بخشایشی،مصاحبه ای با شیخ مرتضی حائری انجام داده و در آن خصوصیات زندگی حاج شیخ عبدالکریم حائری را بیان کرده است که برای اطلاع بیشتر می توان به آن مراجعه کرد. (1)

از آیت الله حائری یزدی کتاب الصلاه باقی مانده که بارها چاپ شده است،و نیز کتاب النکاح که تقریرات آن مرحوم است و توسط شاگردش سید محمود آشتیانی گردآوری شده است. (2)

ج)محمدحسین اصفهانی

اشاره

محمدحسین اصفهانی (3)اصول را بر خلاف آن چه مرسوم بود،باب بندی کرد.