تاریخ علم اصول و فقه در شیعه صفحه 419

ص:432

به همان دلیل که امامت ثابت شده است،لزوم حکومت و حاکم بعد از غیبت ولی امر عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز ثابت می شود؛به ویژه که سالیان متمادی از غیبت گذشته و شاید[پناه بر خدا]هزارها سال دیگر طول کشد که خدا می داند.آیا مهمل گذاشتن امت اسلامی و بلاتکلیف گذاشتن آنان در این مدت طولانی با حکمت خدای حکیم سازگار است؟آیا خداوند در این مدت طولانی به هرج و مرج و اختلال نظام راضی شده و برای اتمام حجت تکلیف شرعی مردم را برای آنان روشن نکرده است؟ (1)

چند نکته

1.از بیان فوق استفاده می شود که نبود حکومت دینی و حاکمی عالم و عادل موجب هرج و مرج و اختلال نظام است و این امور با حکمت خدای حکیم سازگار نیست.

2.دلیل فوق دلیلی عقلی است که به زمین یا زمان خاصی اختصاص ندارد و هم شامل زمان پیامبران می شود که نتیجه اش ضرورت نبوت است و هم شامل زمان پس از رسول می شود که ضرورت امامت را نتیجه می دهد و هم ناظر به عصر غیبت است که حاصلش ضرورت ولایت فقیه است.

3.دلیل عقلی فوق جزء دلایل عقلی مستقل است و در هیچ یک از پایه هایش به دلیل عقلی نیاز ندارد و در کلام به آن قاعده لطف می گویند.

دوم)دلیل عقلی غیر مستقل

اشاره

دلیل عقلی غیر مستقل دلیلی است که برخی از مقدمات آن را عقل و برخی دیگر از مقدماتش را نقل تأمین می کند.این گونه دلایل بر دو قسم است:قسم اول،دلیلی است که موضوع آن از شرع گرفته شده باشد؛لیکن عقل،مستقلاً